Monumenten uitgelegd
In het weekend van 14 en 25 september wordt in Nederland de Open Monumentendag
gehouden. Het Genootschap zal op zaterdag 14 september activiteiten organiseren rond
de monumenten in de Wieringermeer. Maar wanneer is er sprake van een monument? Bijna
iedereen kent wel de monumenten gemaal Lely, gemaal Leemans, of boerderij De Eerste.
Maar kun je bijvoorbeeld de gedenkplaat in de gevel van het Genootschapshuis ook een
monument noemen? En van wie is een monument, wie zorgt voor het onderhoud?
De gemalen Lely en Leemans en boerderij
De Eerste zijn beschermde rijksmonumen
ten. Dat betekent dat ze zijn aangewezen als
beschermd monument en worden vermeld
in het monumentenregister van de rijks
dienst voor het Cultureel Erfgoed. Het beeld
'De Maaier', het waterleidingmonument in
Slootdorp en het pionierspaar bij Lelypark
zijn ook monumenten, maar deze zijn niet
aangewezen als rijks-, provinicaal of ge
meentemonument. Zelfs de straattegel in de
Terpstraat, die herinnert aan het jaar waarin
de renovatie Terpstraat klaar was (1994), of
het smeedijzeren jaartal '1934' aan de gevel
van het pand Kerkstraat 69 waar indertijd
smid Struik gevestigd was, kun je als mo
nument betitelen. Dat valt af te leiden uit de
definitie: 'Een monument is een overblijfsel
van kunst, cultuur, architectuur of nijverheid
dat van algemeen belang geacht wordt om
de historische, volkskundige, artistieke, we
tenschappelijk, industrieel-archeologische
of andere sociaal-culturele waarde.'
In de Monumentenwet 1988 is geregeld hoe
een monument kan worden aangewezen als
beschermd monument. Eigenaren van een
beschermd monument, meestal gebouwen,
dienen voor elke verbouwing of restaura
tie vergunning aan te vragen bij rijk of ge
meente. Ook kunnen ze subsidie aanvragen
voor restauratie ervan. De monumentenwel
standscommissie van rijk, provincie of ge
meente brengt advies uit over de aanvraag.
Moedermavo-monument Middenmeer
De Wieringermeer telt zestien beschermde
rijksmonumenten. In de gemeente Hollands
Kroon, waartoe de Wieringermeer sinds
2012 behoort, bevinden zich 218 bescherm
de monumenten, waaronder 160 rijksmonu
menten, 57 provinciaal monumenten, maar
slechts één gemeentelijk monument. Dat
laatste staat overigens in Westerland aan
de Noorderbuurt 1. (Het is een vrijstaand
vissershuisje opgebouwd uit gele Friese
steen met een zadeldak met oud-Hollandse
pannen en afgesloten houten topgevels uit
de eerste helft van de 19de eeuw.) Voorts
zijn er in Hollands Kroon twee beschermde
dorpsgezichten: Barsingerhorn en Kolhorn.
De zestien rijksmonumenten in de Wierin
germeer staan op negen verschillende plek
ken. Gemaal Leemans alleen al herbergt
vijf monumenten (het machinegebouw, de
silo, de schutsluis, het transformatorhuisje
Kroniek no. 65, 2ie jaargang, 2013/2
M
