steenkool te vervoeren. Het schip was ech
ter zo aangepast dat er mensen in konden
worden vervoerd. De bedoeling was om met
dit schip een groot aantal Joden uit Neder
land en België illegaal naar Palestina te ver
voeren. Uit het Werkdorp namen ongeveer
50 mensen deel. Mijn neef, Walter Bruck, was
een van hen. Hij wilde dat zijn zus Lotti ook
meeging. Maar zij wilde niet zo ver bij haar
moeder vandaan die in Bingen woonde, en
bleef daarom in het Werkdorp. In juli 1939
vertrok de Dora met 365 personen uit Ned
erland en 100 uit België. Het was een zware
reis, maar iedereen kwam veilig aan in Pal
estina.
In juni 1939 werd ikernstigziek. Ik had difterie
en een oorontsteking en werd naar een ziek
enhuis in Amsterdam gebracht, waar ik aan
mijn oor moest worden geopereerd. Daarom
kon ik onmogelijk mee met de Dora. Mijn
vader maakte zich zorgen om mijn gezond
heid en kon een paar dagen naar Nederland
komen vanuit Frankfurt om me te bezoeken.
Doordat hij buiten Duitsland was, kreeg hij
een realistischer beeld van de situatie. Dit
hielp hem bij de beslissing om te emigreren,
eind juli zijn mijn ouders geëmigreerd naar
Londen, waar mijn broer Ernst woonde. - Na
dat ik was hersteld, ben ik teruggegaan naar
het Werkdorp waar ik verder werkte als meu
belmaker. Het leven in het Werkdorp was niet
veranderd, maar werd wel overschaduwd
door de dreiging van de naderende oorlog. In
september 1939 brak de Tweede Wereldoor
log uit.
Nederland bleef aanvankelijk neutraal,
maar op 10 mei 1940 viel het Duitse leger
Nederland binnen. Na vier dagen oorlog ca
pituleerde het Nederlandse leger. Maar voor
het einde van deze zeer korte oorlog heeft
de Duitse luchtmacht nog zware aanvallen
gepleegd op Rotterdam, waarbij 24.000 hui
zen zijn verwoest en 900 burgers omkwamen.
In het Werkdorp ging het leven gewoon door,
maar al snel begonnen de Nazi's in Nederland
met hun anti-joodse maatregelen. Er was ook
een Nederlandse Nazipartij, de NSB (Nation
aal Socialistische Beweging) die samenwerk
te met de Duitsers. De NSB had haar eigen
terreurorganisatie, de WA (WeerAfdeling),
dat kan worden vergeleken met de SA of SS
van de Nazi's. Ongeveer 25.000 Nederland
ers gingen vrijwillig bij de Duitse Waffen-SS
en vochten later met het Duitse leger in het
oosten. Zij waren slechts een klein deel van
de Nederlandse bevolking, en werden door
de Nederlanders als verraders beschouwd.
In februari 1941 organiseerde de NSB, de
Nederlandse Nazi's, provocerende marsen
en demonstraties in de Joodse wijk in Am
sterdam. Dit leidde tot zware straatgevech
ten aangezien de Joodse bewoners, gro
tendeels arbeiders, hard terugvochten en al
snel werden geholpen door de Nederlandse
Christelijke havenarbeiders, zodat de NSB
het onderspit moest delven. Het WA-lid Koot
werd gedood en de anderen moesten weg
vluchten. Rauter, het hoofd van de Duitse
veiligheidsdienst, en zijn mannen waren
natuurlijk woedend, en op 23 en 24 febru
ari 1941 zijn ongeveer 400 Joodse mannen
tussen 20 en 35 jaar op straat gearresteerd
en naar concentratiekampen gedeporteerd.
Door deze gebeurtenissen nam de woede
van de Nederlandse bevolking toe. Op 25
februari 1941 besloot het verzet tot een al
gemene staking. Er werden pamfletten ver
spreid waarop stond dat er een algemene
staking was aangekondigd voor 25 februari
als protest tegen de vreselijke vervolging van
de Joodse bevolking. De staking verspreidde
zich over heel Nederland. - Dit was de enige
keer in de Joodse geschiedenis dat een niet-
joodse bevolking een algemene staking be
gon om te protesteren tegen antisemitische
maatregelen en om hun Joodse medeburgers
te helpen. - Kort daarop lieten de Duitsers
speciale SS-troepen komen en werden de
28
Kroniek no. 54, iye jaargang, 2009/3