Bernard Natt is geboren op 14 januari 1919 in Frankfurt am Main in een Joods gezin. Zijn
familie woonde al generaties lang in Duitsland. Vooral in de Nazitijd heeft hij veel meege
maakt en hij is onder andere een aantal jaren in het Werkdorp Nieuwesluis werkzaam gewe
est. Zijn complete levensverhaal is te lezen op internet via www.nattfamily.org/bernard.htm.
Een deel hebben we vooru vertaald:
Nederland, Werkdorp Nieuwesluis, 1938 -
1941.
Ik ging de grens over naar Nederland. Op het
treinstation van Amsterdam werd ik opgewa
cht door mijn familie in Nederland, oom Ber
nard Schuster en tante Roeschen. Bij hen heb
ik tijdelijk gelogeerd in Heemstede, ledereen
was natuurlijk behoorlijk aangegrepen door
de gebeurtenissen in Duitsland, vooral de
Joden. Na een paar dagen ging ik naar het
hachsjara-trainingscentrum "Werkdorp Nieu
wesluis" in de Wieringermeer. Hiervoor had
ik me in Frankfurt aangemeld. Het was een
groot trainingscentrum voor jonge Joden uit
Duitsland en Oostenrijk. Het centrum leidde
jongeren op om te werken in de landbouw,
tuinderij of in ambachten, voornamelijk tim
merwerk en metaalbewerking. Werkdorp
Nieuwesluis lag in het noorden van Neder
land, in de Wieringermeerpolder. Een polder
is een stuk land dat heroverd is van de zee
door middel van drooglegging. Dit land ligt
onder zeeniveau. Grote delen van Nederland
zijn polders die zijn teruggewonnen van de
zee. Dit land is zeer vruchtbaar voor landbouw
en tuinderijen. De Wieringermeerpolder is in
de jaren '30 van de 20e eeuw teruggewon
nen van de Zuiderzee nadat de Afsluitdijk van
30 km gebouwd is om de Zuiderzee van de
Noordzee te scheiden. De Afsluitdijk verbindt
de provincies Noord-Holland en Friesland
met elkaar. Het Werkdorp lag op zulk pol
derland. Omdat het land pas onlangs was
teruggewonnen van de zee, moesten we het
geschikt maken voor de landbouw. Dit deden
we door de zoute bovenlaag te verwijderen
en er aarde op te plaatsen, dat ergens an
ders vandaan gehaald werd. De eerste twee
of drie maanden dat ik daar was, deed ik dat
werk ook, het opgraven en verwijderen van
zoute aarde. Later werkte ik in de meubel
makerij. In het Werkdorp werden ongeveer
360 jongeren opgeleid. Ongeveer 300 jonge
mannen en 60 meisjes of jonge vrouwen
(voornamelijk alleenstaand). Het Werkdorp
werd grotendeels gefinancierd door buiten
landse Joodse organisaties, door de Ameri
kaanse "Joint", "The Central British Fund for
German Jewry" en privé-donaties. Maar het
Werkdorp genereerde ook inkomen door de
verkoop van landbouwproducten. De meeste
leerlingen werkten in de landbouw en tuin
derij, een kleiner aantal in de meubelmakerij
en smederij. De meeste meisjes werkten in
de keuken en de huishouding.
Mijn neef uit Bingen, Walter Bruck (in Israël
heeft hij zijn naam veranderd in David Barkai)
was al in het Werkdorp. Hij werkte in de land
bouw. Eind 1938 schreef mijn moeder me
vanuit Frankfurt dat mijn vader gelukkig was
vrijgelaten uit concentratiekamp Buchen-
wald (bij Weimar) en thuis was gekomen.
Later vertelde ze me dat hij er zeer slecht
aan toe was geweest. Mijn voormalige leraar
godsdienst op school, Dr. Philip, had samen
met mijn vader in het kamp gezeten, maar
was daar overleden. Mijn vader mocht weer
als arts werken, maar alleen voor Joodse
patiënten. Begin 1939 kwam mijn nicht Lotti
Bruck (de zus van Walter Bruck) aan in het
Werkdorp.
Zoals ik al zei, werkte ik na enige tijd weer als
26
Kroniek no. 54, 17e jaargang, 2009/3
Voor u gelezen op internet: Het levensverhaal van Bernard Natt
