een vishandel in Harderwijk. Deze
specialiseerde zich in de garnalenexport
naar Engeland. Dit was het eerste
succesvolle initiatief van de man die zich
later zou presenteren als "industrieel te
Harderwijk". Zijn vismeelfabriek was echter
maar tijdelijk een succes, al was het wel
de eerste echte fabriek in Harderwijk. De
kalkzandsteenfabriek die in 1921 van start
ging, leidde een nog moeizamer bestaan.
Dat ook de visserij hem bleef boeien blijkt
uit zijn betrokkenheid bij de oprichting
van de visserijberoepsvereniging "Onze
Toekomst" (1909) en de gemeentelijke
visafslag (1913).
Publieke figuur
Al jong werd Eibert den Herder namens de
CHU lid van de gemeenteraad. Vooral vanuit
die positie werd hij een publiek figuur die
streed voor de algemene zaak. Hij zette
zich onder meer in voor het uitdiepen van
de vaargeul voor de kust van Harderwijk.
Het werd een echte strijd, omdat met name
burgemeester Kempers de voorstellen van
Den Herder als lichtzinnig en onverstandig
betitelde. Pas in 1925 was de verdiepte
vaargeul een feit. Vooral op aandringen
van Den Herder werd er ook daadwerkelijk
gebruik van gemaakt.
Holland-Veluwe Lijn
Samen met een aantal vooruitstrevende
stadgenoten had Den Herderzich inmiddels
verenigd in de NV Holland-Veluwe Lijn, een
onderneming die een passagiersdienst
op Amsterdam ging exploiteren. Onder
grote belangstelling voer in 1926 de Stad
Harderwijk de haven van Harderwijk
binnen, volgeladen met dagjesmensen uit
Amsterdam. De onderneming werd een
groot succes.
Protest
De plannen tot afsluiting en gedeeltelijke
droogmaking van "zijn" Zuiderzee waren
Den Herder een gruwel. Zijn protest kwam
wat laat. De Wet was immers al in 1918
aangenomen. Het Landelijk Comité tot
Behoud van de Zuiderzee, dat in 1931
onder meer van zich liet spreken door
een protestmanifestatie in Den Haag,
kon het tij niet keren. Maar gehoord werd
Den Herder wel. Tussen 1925 en 1948
verschenen er een stuk of twaalf brochures
van zijn hand met klinkende titels als: Een
ramp voor Nederland. Domme Golven,
Het Zuiderzee drama. De Harderwijker
pamflettist onderbouwde zijn betoog
met cijfermateriaal en allerlei ingenieuze
berekeningen, die de voorstanders soms
dwongen tot een grondige herformulering
van hun argumenten. Soms waren de
voorspellingen van Den Herder inderdaad
profetisch, bijvoorbeeld bij dezijnsinzienste
optimistische berekeningen door ingenieur
Lely van de maximale stormvloedhoogten.
Het is niet teveel gezegd dat de naoorlogse
Deltanorm er mede is gekomen dankzij de
kritiekvan Den Herder. Ookzijn verwachting
dat het nieuwe meer (het IJsselmeer) "een
vervuild zinkputje" zou worden bleek
profetisch. Het Ketelmeer geldt driekwart
eeuw later als de meest verontreinigde
waterbodem van Nederland. Ook richtte hij
in 1933 de Zuiderzeepartij op, hetgeen geen
succes werd, maar toch.
Hoe veelzijdig Eibert de Herder was, blijkt
uit de bijna honderd schilderijen die Den
Herder tijdens de Tweede Wereldoorlog in
ongeveer drie maanden maakte om oude
vistechnieken vast te leggen. In het
stadsmuseum te Harderwijk is op de
zolder een authentiek schilderhoekje
ingericht met zijn schilderspullen. Ook is
een deel van zijn schilderijen te vinden in
40
Kroniek no. 53, 17e jaargang, 2009/2
