Kroniek no. 50, 16e jaargang, 2008/2
januari 1942 bepaalt de Wannse-
econferentie het beleid inzake de
Endlösung der Judenfrage. Vanaf april
wordt alle joden in het Gooi, net zoals die in
andere regio's, bevolen zich in Amsterdam
te concentreren. In juli beginnen de grote
razzia's in Amsterdam-Zuid. Op 16
november 1942 woont het gezin van Lothar
in de Dintelstraat 34hs. Ze moesten. Maar
er was nu ook ruimte. Want de ouders van
Gertrud Schwarz waren die winter kort na
elkaar overleden. In Huizen iaat Lothar de
Madlerkoffer en zijn tuingereedschap
achter. Die hadden geen nut meer. Of had
hij haast? Van De Wette's dochter hoor ik
dat er na de oorlog nog wat kieren in de
koffer zaten, ook een mooie jurk. Was dat
de trouwjurk van Gitta geweest?
Op de zonnige zondag van 20 juni 1943
worden Lothar en Gitta met Gabi en ürsel
bij een van de grote eikaar opvolgende
razzia's opgepakt en via het Merwedeplein
en het Muiderpoortstation op de trein gezet
naar Westerbork. Daar worden ze
"gesperrt: wegens functie". Functie! Nou
ja!! Enkele weken later, op 6 juli 1943,
worden ze op transport gezet naar Sobibor,
waar ze op 9 juli direct na aankomst alie
vier "overlijden". de dood is een
meester uit Duitsland.... Dan stijg je als
rook in de lucht dan heb je een graf in de
wolken, daar lig je niet krap." (Uit:
Todesfugen, Paui Celan. Vert. Benno
Barnard)
Gertrud ontspringt nog deze dodendans,
althans tot eind juli. Zij die eerst haar man
heeft verloren, toen haar dochter naar
Israël gestuurd, daarna haar zoon naar
Wieringermeer iiet gaan, toen vluchtte met
haar ouders en ook deze verloor, en steeds
onderdak bood aan haar kinderen en
kleinkinderen: zij, de kracht van deze
familie, blijft aiieen achter in het huis aan
de Dintelstraat, een leeg huis. "Weet voor
wie jij staat", las zij vaak in de Hebreeuwse
mozaïektekst boven de bronzen Ark, de
Torah-schrijn, van de synagoge te Essen.
Naar die woorden heeft zij zich gedragen.
Op 29 juii 1943 geeft zij zich bij de zoveelste
razzia gewonnen, en komt ze aan in
Westerbork. Op 16 november 1943 wordt zij
"naar Auschwitz doorgestuurd en daar op
de dag van aankomst vermoord".
Nederland is bijna "judenfrei".
En Ruth, de zus van Lothar? Ruth, 85 jaar
nu, leeft nog. In Israëi. Zij schrijft in
december 2007 aan de Alte Synagoge te
Essen die haar van dit verhaal op de hoogte
heeft gesteld: "Gerne moechte ich, Ruth
mich bei Ihnen bedanken fuer den Brief,
Auskunft und Bilder, die Sie mir gesant
haben ueber ein Teil von meiner Familie. Ich
warsehr Geruehrt dies alles zu lesen und es
ist das erste Zeichen seit viele, viele Jahren
in mein Besitz kam. Noch mehr haben die
Bilder von der kleine Gabi, die heute doch
schone in Erwachsender Mensch gewesen
wurde, mich erregt, wie auch das Bild
diesen Koffer uns das Messer met der
Aufschrift meiner Bruder. Ich heatte gerne
mehr geschrieben ueber alles was ich
fuelte, doch war dies nicht im Stande."
De koffer en het snoeimes rusten nu in
Westerbork. Daar en in de Aite Synagoge
van Essen liggen ook de documenten bij dit
verhaal, en enkele foto's. Ze vormen slechts
de omtrekken van het bestaan van een paar
mensen, een wazige spiegel van hun strijd,
ternauwernood een sleutel tot hun ziel. Ik
leg dit relaas nu bij de lege koffer.
"Requiescant", hoor ik Presser herhaal
delijk brommen - met ingehouden woede,
want het "in pace" laat hij telkens weg.
Mogen ze rusten, in hun "graf in de lucht".
Huizen, 27 april 2008
Ruud Hehenkamp.
