Schokland, een eiland
Geschiedenis
Eiland op het droge
Oude grond in nieuw land
441
In de voorlaatste ijstijd, tussen 200.000 tot 130.000 jaar geleden, reikten gletsjertongen tot waar nu de
Noordoostpolder ligt. Dikke lagen keileem werden meegevoerd.
Toen het warmer werd en het ijs smolt, bleef een eindmorene van keien en keileem achter. De lagere
delen liepen vol water. Keileembulten staken er bovenuit; de geboorte van een aantal eilanden.
Millennia gingen voorbij. Er gebeurde veel in het (huidige IJsselmeer (gebied. Er ontstond en verdween
bosgebied. Er vormde zich veen, waardoor weer nieuwe eilanden ontstonden, en er werd klei afgezet
door rivieren. Mensen vestigden zich er tijdelijk. Eilanden verdwenen onder water of spoelden uit en
eilanden bleven bestaan: Marken, Urk en Schokland.
Er kwam een tijd dat deze eilanden permanent werden bewoond, althans Marken en Urk. Schokland met
daarop vier dorpen was een ander lot beschoren. Dit grootste eiland, 10.000 jaar geleden uit veen
gevormd en bedekt met klei, was te zwak. Bij iedere storm moest het een stukje prijsgeven aan het
water. In de loop van de tijd werd geprobeerd dat te voorkomen, onder andere door dijkjes rond het
eiland en palenwanden rond de woonterpen te maken. Maar dat was niet genoeg. Bij elke storm met
orkaankracht ging weer wat land verloren. Erger nog, het gebeurde wel dat heel Schokland onder water
kwam te staan. De bewoners vluchtten naar hun zolder en meestal waren er doden te betreuren.
Elalverwege de negentiende eeuw was het duidelijk dat Schokland niet meer geschikt was voor bewoning
en in 1859 werd het op last van de overheid ontruimd.
De haven van Schokland was een vluchthaven bij slecht weer voor schippers die de toenmalige Zuider
zee bevoeren. Ook waren er twee vuurtorens en een misthoorn die bediend moesten worden. Om die
redenen bleven drie gezinnen op het eiland achter.
Na diverse ontwerpen voor het inpolderen van de Zuiderzee werd gekozen voor het plan van ingenieur
Lely. De Noordoostpolder (NOP) was onderdeel van dat plan. Deze polder is drooggelegd in de laatste
wereldoorlog. Schokland zou deel gaan uitmaken van de nieuwe polder en Urk kwam aan de zuidwest
kant van de NOP te liggen.
De polder werd geschikt gemaakt voor de landbouw met de daarbij behorende woningen. Ook ontston
den elf dorpen, Emmeloord als (hoofd)plaats met tien gehuchten op fïetsafstand daar omheen. En
midden in het nieuwe land lag een lange bult die Schokland was, ongeveer 110 ha groot, met daarop de
woningen van de laatste bewoners, een kerkje met pastorie, restanten van overige bebouwing en wat
bomen.
Het oude eiland kreeg als onderdeel van de NOP een landbouwkundige inrichting. Maar ook werd
onderkend dat de geschiedenis van Schokland op een of andere manier bewaard moest blijven. Voor dat
doel werd in 1947 een museum geopend; recentelijk werd het vijftigjarig jubileum gevierd.
In de jaren 1956 tot en 1959 werd door de Directie Wieringermeer tegen de westkant van Schokland bos
aangeplant, voornamelijk bestaande uit essen en in mindere mate uit naaldbomen.
Tijdens de drooglegging van de Noordoostpolder was ten noorden van Urk een groot veld met prachtige
zwerfkeien te voorschijn gekomen. P. van der Lijn, een bekend amateur-geoloog, ontdekte dat het gebied
bestond uit keileem van ongeveer 150.000 jaar oud. Het moest ontstaan zijn in de voorlaatste ijstijd.
Vrijwilligers verzamelden in Scandinavië zogenoemd moedergesteente. Hierdoor waren vergelijkingen
met de stenen bij Urk mogelijk. Er bleek een grote verscheidenheid aan soorten te zijn.
De heer Van der Lijn maakte zich sterk voor bescherming van het keileemgebied bij Urk. Dankzij hem
werd in 1954 een deel omheind; het kreeg de naam 'P. van der Lijn-reservaat'. Het is alleen toegankelijk
onder leiding van een gids. Beheerder is het Flevo-landschap.
Ter compensatie voor geïnteresseerden werd in het Schokkerbos de Gesteentetuin gecreëerd. Deze
bestaat uit een rondgaand pad met grote keien erlangs en een kleine kopie van het keileemveld bij Urk.
Het bos er omheen is wat meer gevarieerd dan elders. Er is ook een bezoekerscentrum met informatie
