Het Joodse Werkdorp Nieuwesluis in de Wieringermeer 1934-1941
Lilian Peters heeft op 23 november 1995 in
Smit Horeca een lezing gehouden over dit werkdorp
voor een grote schare.
Zij heeft aan de Erasmus Universiteit te
Rotterdam de studie maatschappij-geschiedenis
gevolgd en afgerond met een doctoraalscriptie in
1993. Het gaat over de vakinhoudelijke en
ideologische voorbereiding van Joodse vluchtelingen
in Nederland op emigratie naar Palestina Israël.
In haar lezing heeft ze veel uit haar scriptie
voorgelezen en hieronder vindt u veelal de
letterlijke tekst van haar.
In haar voorwoord schrijft zij, weinig onderwer
pen in de hedendaagse geschiedenis zijn zo
emotioneel geladen als de vestiging van de staat
Israël. Ik was mij dit niet bewust toen ik in 1988
besloot om mijn afstudeerscriptie te schrijven over
mijn geboorteplek: het gehucht Nieuwesluis in de
Wieringermeer dat bestond uit een proefboerderij
een smederij, een paar houten barakken en vier
houten huizen. Omdat niemand mij kon vertellen
waarom het in de volksmond "Jodenkamp" werd
genoemd, besloot ik dit uit te zoeken. Ik ontdekte
dat het in de jaren dertig een opleidingscentrum
was geweest voor Joodse vluchtelingen uit Duits
land, Oostenrijk en Polen.
Tussen 1933 en 1940 vluchten, als gevolg van
de nazi-vervolgingen, tienduizenden Joden uit
Duitsland, Oostenrijk en Polen naar ons land.
Ongeveer 680 gevluchte jongeren kwamen naar
het 'Joodse Werkdorp Nieuwesluis' terecht.
Dit was begin 1934 opgericht door de Stichting
Joodse Arbeid, met het doel om door een agrarische
of ambachtelijke opleiding de emigratiekansen van
de vluchtelingen te vergroten. Het Werkdorp was
gelegen in de enkele jaren daarvoor drooggemalen
Wieringermeer.
Ruim 200 van deze vluchtelingen kozen,
voornamelijk uit zionistische overwegingen,
Palestina als bestemming. Ongeveer 325 leerlingen
zijn naar andere landen geëmigreerd.
Op het moment van de Duitse inval in
Nederland, 10 mei 1940, was het Werkdorp één
van de zeven opleidingscentra voor Joodse
vluchtelingen in Nederland. De andere zes centra
waren uitsluitend gericht op emigratie naar Palestina
en derhalve volledig zionistisch. In het Werkdorp,
zoals het opleidingscentrum in de Wieringermeer
werd genoemd, waren ook niet-zionisten in
opleiding en emigreerde men ook naar andere
landen dan Palestina. Wel was het Werkdorp, net
als de overige centra, aangesloten bij de Hechalutz.
De opkomst van de nazi's onder leiding van
Adolf Hitier. Aan het begin van de 20ste eeuw was
in Europa het communisme sterk in opmars. De
geslaagde Russische revolutie van 1917 versterkte
de aanhang van deze ideologie. Hiermee groeide
tevens het verzet tegen van niet-communisten. Dit
leidde in Duitsland tot een openlijke confrontatie
tussen nationalisten, socialisten en communisten.
Op 9 november 1923 pleegde een kleine extreem-
nationalistische National Sozialistische Deutsche
Arbeiters Partei (NSDAP), onder leiding van Adolf
Hitier een mislukte coup. Hitier werd veroordeeld
tot vijf jaar gevangenschap.
Mede door een zware economische crisis, hoge
inflatie en een stijgend aantal werklozen groeide
de aanhang van het nationaal socialisme. Bij de
parlementsverkiezingen van 1930 kreeg de NSDAP
107 zetels en de Kommunistische Partei Deutschland
77 zetels van de 577. De partijen bevochten elkaar
zowel in het parlement als op straat.
Op 30 januari 1933 werd Hitier benoemd tot
premier.
De nieuwe regering begon al snel met de
onderdrukking van communisten en sociaal
democraten. Op 28 maart 1933 begon de NSDAP
met de maatschappelijke isolatie van de Joden door
op te roepen tot een boycot van Joodse bedrijven,
diensten en vrije beroepen.
(dit betekent in het hebreeuws pionier. Tevens de naam van
een internationale zionistische beweging die in de Eerste
Wereldoorlog is opgericht en tot doel had Joden buiten
Palestina door een ambachtelijke of agrarische opleiding
en scholing in de zionistische ideologie en het Hebreeuws
voor te bereiden op emigratie naar Palestina en de opbouw
van een Joodse staat aldaar.)
-13 9-
