vader goed kende. Hij zei tegen mijn vader: "Ik zal je een Sperr
je rijden". Ja, wat een uitdrukking, hè. Nou mijn vader was al lang
studeren elke dag. Maar die man ging in de zomer 's avonds in het
kwamen er Duitsers in de straat en die dachten waarschijnlijk: "Die
Joden amuseren zich nog!" Er werd een verbod uitgevaardigd
50
met behulp van een man van de diamantbewerkerbond, die mijn
geven voor je zoon, dan is hij leerling diamantbewerker, maar je
mag er met niemand over praten. Als je het wel doet, zal lijn 8 over
gelukkig natuurlijk en hij naar huis met dat ding. En op vrijdag moest
mijn broer naar de beruchte Euterpestraat. Hij ging er nog opgewekt
heen ook. W at zich daar precies heeft afgespeeld weet ik niet, maar
er werd geslagen, geschopt, geschreeuwd en je moest je bek
houwe. Louis kwam weer terug naar huis, hij hoefde niet naar
Duitsland. En toen viel hij voor mijn vader op zijn knieën en heeft hij
zitten janken als een klein kind. Toen had hij gezien wat daar loos
was. Hij zei; "Vader, ik kan mijn hele leven nooit dankbaar genoeg
zijn voor datgene, wat je nu voor mij gedaan hebt". Mijn vader was
de hele familie afgegaan en had voor iedereen een kip gekocht. Hij
moest zich uiten hè! Mijn vader was niet arm. Ik kom niet uit een arm
gezin, anders had ik hier waarschijnlijk niet gezeten. Tweehonderd
gulden per week tijdens het onderduiken. Dat is nogal wat om het
enige jaren vol te houden. Vader had alles omgezet in goud en
natuurlijk niet ingeleverd bij de Duitsers.
Verordeningen
Ik weet niet precies meer wanneer de avondklok voor Joden
ingevoerd werd, maar ze moesten dus om 20.00 uur weer thuis zijn
in hun eigen huis. Ik leerde toen piano en accordeon spelen van een
leraar bij ons aan de overkant. Ik had een vreselijke hekel aan dat
raam zitten en dan speelde hij voor ons allemaal in de buurt. Alle
ramen stonden open, dat bracht toch wat gezelligheid. Dat zal de
zomer van 1941 geweest zijn. Dat ging drie dagen goed. Toen
waarbij het Joden verboden werd om een instrument te bespelen.
Mijn accordeon werd ingeleverd, die was verdwenen. Op dat
moment had ik daar geen spijt van, later wel. Nou ja, we hoorden
dus geen muziek meer. En toen begon langzamerhand de hel. De
ene na de andere verordening. Joden mochten niet meer in de
winkels, Joden mochten niet meer in het park, Joden mochten niet
meer in een lunchroom zitten. Ik had mijn eerste nieuwe horloge
