zo'n beetje een jaar geduurd hebben. Vervolgens kwamen er
moeder kwam en aan haar vroeg: "Heb jij nog ergens een druppeltje
Christenbloed in je?" Ja, kleine potjes hebben grote oren en ik heb
dat toen gehoord. En mijn moeder zei: "Nee, nee, wij zijn allemaal
volledig Joods". Ik begreep dat er iets niet aan deugde, maar ik wist
de persoonsbewijzen kwam de letter "J". Dat kwam ik wat later aan
en Louis kregen een persoonsbewijs met de letter "J" er in.
zo'n aanval van razernij gehad, en alle messen moesten de deur uit,
"Ik breek eerst allebei je benen, voordat je naar Duitsland gaat". Ze
kwam er althans voor mij een betrekkelijk rustige periode, Dat zal
langzamerhand allerlei verordeningen, Toen ik voor het eerst
Duitsers zag, deed mij dat nog niks, Zoals ik nu ook een
buitenlandse militair voorbij zie gaan, doet mij dat niks, Ik was er
toen nog niet bang voor, ik ging gewoon naar school,
Het eerste wat ik hoorde was dat er een buurvrouw naar mijn
niet wat, ^V ant ja, hoe ze het ook voor mij probeerde te verbergen, in
de weet, Ik was nog geen vijftien jaar oud, dus ik had nog geen
persoonsbewijs, Zo hielp er geen lieve moeder aan, Vader, moeder
En toen kwam de eerste verordening waar ik van weet, Joodse
jongeren van een zekere leeftijd, ik weet niet precies hoe oud, maar
mijn broer Louis viel daaronder, moesten zich opgeven om in
Duitsland te gaan werken, Dat moet ongeveer halverwege 1941 zijn
geweest, Ik weet nog, dat toen ik boven kwam, er een vreselijke
paniektoestand in huis was, Er waren geen messen en vorken meer,
Ik stond verdwaasd te kijken, want ik wist nog niet wat er aan de
hand was, Mijn vader had door die oproep van mijn broer kennelijk
W aarom weet ik nu nog niet, Mijn broer voelde er wel veel voor om
in Duitsland te gaan werken, Hij was toen een jaar of zestien en zag
het allemaal nog als een avontuur, Ik weet nog dat mijn vader zei,
kregen allemaal een persoonlijke oproep, Louis ook, De oproep was
niet in het algemeen gesteld, maar duidelijk op naam en hij moest
zich melden, Vat mijn vader toen gedaan heeft, weet ik niet, maar
hij heeft het zo ver gekregen, dat mijn broer een Sperr kreeg, Ja dat
noemden zij toen zo, Het betekende in ieder geval, dat je niet naar
Duitsland hoefde, Je kreeg een stempel in je persoonsbewijs, dat jij
hier voor het werk nodig was, Het was natuurlijk alleen maar uitstel,
maar iedere dag was er één! Mijn vader heeft dat gedaan gekregen
49
