spel, hopend op een spoedig einde van Hitler's macht. Ten einde
14
Een lichtpuntje
Intussen was er goed nieuws van het front: de Duitsers waren
Rusland binnengevallen. Voor ons was de hoop dat zij, net als
Napoleon in 1812, dat avontuur niet zouden overleven.
In 1943 kwam dat keerpunt: de Duitsers werden bij Stalingrad in de
pan gehakt en wij wisten toen dat onze bevrijding naderde.
Naderend onheil
De Duitsers werden nerveus en probeerden alle zeilen bij te zetten
om het tij te keren. Daarvoor moesten er meer arbeidskrachten en
materiaal worden verkregen. W aar haal je da t? In de bezette landen
natuurlijk. En dat kon alleen maar botsen
Wij waren blij met het Duitse verlies, en waren dus vrolijk. En dat
bleef voor de bezetter niet onopgemerkt; zij ging de touwtjes strak
aanhalen. Uitgaansverbod werd vervroegd tot acht uur, radio s
moesten ingeleverd, fietsen eveneens. Ook gebruiksvoorwerpen van
tin, koper en aluminium moesten worden ingeleverd. Voor zover de
voorwerpen niet voor het dagelijkse eten en koken nodig waren,
lieten de mensen ze natuurlijk onderduiken.
Het gebrek aan arbeidskrachten had tot gevolg dat het niet
nakomen van de arbeidsplicht, zwaar werd gestraft. In de Burgerlijke
Stand van de gemeenten waren alle gegevens van de bevolking
vermeld. Zij zochten dan de gewenste leeftijd uit en stuurden een
oproep voor de keuring, die meestal een formaliteit was. Om
afgekeurd te worden, moest je wel goed toneelspel demonstreren.
Sommigen zagen de oproep als een onafwendbaar noodlot en
deden wat van hun werd verlangd: zij gingen naar Duitsland.
Onderduiken was niet eenvoudig. Je had geen stamkaart en
distributiebonnen meer, dus hoe kwam je aan eten? Op je
onderduikadres hadden de mensen vaak zelf al eten tekort.
Maar anderen probeerden het noodlot te tarten en speelden een
raad doken zij onder.
In de steden en dorpen begon een schrikbewind te heersen en op
overtredingen werden zware straffen opgelegd. Velen werden
gehouden als gijzelaars uit de gevangenis en als ergens een Duitser
werd gedood, werden tien gijzelaars uit de gevangenis gehaald en
