Jaargang nr. 24 2010
VOEDSELSCHAARSTE IN WOII
De gist uit de fles.
Echt honger is er tijdens de tweede wereldoorlog in Limmen niet
geleden. Misschien met uitzondering van de in Limmen talrijke grote
gezinnen met opgroeiende kinderen. Die moesten alle zeilen
bijzetten om de altijd trek hebbende pubers van voedsel te voorzien.
In ons gezin van zeven kwam er iedere dag wel een maaltijd op
tafel. Op boterhambeleg werd wel beknibbeld. Als je na je portie
belegde boterhammen nog honger had kon je 'een broodje met niks'
krijgen.
Mijn vader zorgde er voor dat er altijd wel wat te eten was. Hij had
een manifacturenzaak die in de loop van de oorlog steeds meer lege
planken ging vertonen. Hij ruilde beetje bij beetje zijn winkelvoorraad
voor voedsel. Hij had veel klanten in Egmondermeer, in
Westfriesland, de Schermer en de Beemster die maar al te graag
tarwe, aardappelen, fruit, boter en kaas ruilden voor ondergoed,
handdoeken, lakens en dekens. Ook kwam hij geregeld thuis met
een fazant, haas of wilde eend. De fazant en wilde eend werden
meteen geslacht, de haas hing minstens een week in de bijkeuken
aan een spijker. Die moest, zei mijn vader, eerst adellijk worden
(nog net niet bedorven), dan was hij lekker mals.
De tarwe die mijn vader bij zijn klanten in de polders bij elkaar
scharrelde werd gemalen in de maalderij van Ome Siem Admiraal
aan het Stet. Bij de bakker was slechts het grauwe regeringsbrood
verkrijgbaar. We snakten daarom naar het ouderwetse zuivere
wittebrood.
Vandaar dat de tot meel gemalen tarwe middels een klein, van gaas
voorzien molentje, werd ontdaan van de zemelen. Maagdelijk wit
meel was het resultaat. Dat het gezonder en voedzamer was brood
te bakken van niet gezeefd meel besefte men toen nog niet.
Om het brood goed te laten rijzen was gist nodig. En daar was in de
oorlog heel moeilijk aan te komen. Mijn vader had gehoord dat je in
plaats daarvan, in een fles, zuurdesem kon maken waarmee je het
brood kon laten rijzen. De goed afgesloten fles moest in donker
worden weggezet. Na een paar dagen zou de zuurdesem gebruikt
kunnen worden.
De pan meel werd klaargezet en de fles met zuurdesem uit de
kelder gehaald. In de keuken werd de fles ontkurkt hetgeen met een
47
