Jaargang nr. 16 2002
De Staatsregelingen
Na 1795 brak voor ons in de Republiek de verlichting door. Er moest een
grondwet komen waar alle mensen zich in konden vinden. Maar daar zat
nou juist de kneep. Het land was verdeeld in drie stromingen: de
Unitarissen, de Federalisten en de Moderaten.
In 1796 kwam de grondwetgevende vergadering voor het eerst bijeen. De
opvattingen over de toekomstige Staatsinrichting van de nieuwe
Republiek liepen zeer sterk uiteen. De Unitarissen waren mensen die
democratie voor het volk voorstonden. Hun leiders waren Daendels en
Gogel (de latere minister van financiën). Zij waren voorstanders van
centraal bestuur. De Federalisten wilden juist géén centraal bestuur. Tot
dusver hadden de provincies grote zelfstandigheid genoten en dat wilde
men graag zo houden. Een centraal bestuur zou ook betekenen dat
schulden en bezittingen onder één gezag werden gesteld. Daar moest
men niets van hebben want dat was voor sommige provincies nadelig.
De Moderaten stonden onder leiding van Schimmelpenninck. Deze groep
nam een gematigde tussenpositie in. Na lang met elkaar te hebben
getwist en overlegd kwam dan eindelijk in het jaar 1798 de eerste
grondwet in de Bataafse Republiek tot stand.
De Provinciale soevereiniteit sneuvelde en het centraal gezag kwam
(voorlopig) als overwinnaar uit de strijd. Zelfs de provinciale grenzen
bleken niet langer heilig. Het land werd in 8 departementen verdeeld die
weinig of niets met de provinciegrenzen te maken hadden. Zo kwam het
dat ons gebied het "Departement Texel" ging heten.
Nog in hetzelfde jaar pleegde Daendels een staatsgreep. De man die later
(in 1799) een belangrijke rol zou spelen bij de verdediging tegen de inval
van de huurlegers van de erfprins, had ook al eerder 'n greep naar de
macht gedaan.
Deze keer had het succes. De Unitarissen gingen in de Republiek de
lakens uitdelen. Er werden verkiezingen gehouden, zoals in de grondwet
gesteld, en dat hield in dat om stemrecht te krijgen
62