gestorven zijn. In de 18e eeuw kwam het 'Heilig-vuur' of het 'St. Antonius-vuur' zoals men de ziekte ook wel noemde, nog voor. De namen duiden er ook op, dat men het verband met de schimmel nog niet kende. De naam 'St. Antonius-vuur kreeg de ziekte omdat men meende, net als bij verloren zaken, tot de Heilige Antonius te moeten bidden. Nicolaas Lemery (1743) schreef het volgende over deze ziekte: "In zekere jaren wassen 'er in de rogge-airen granen, die langer dan de andere, zwart, door de mist bedorven en ontaert zijn; nochtans hebben zy geen 'viezen smaek; als zy in eene vry grote meenigte onder 't brood zyn, veroorzaken zy eene schrikkelijke uitwerking, want vele, die er van gegeten hebben, zyn met een ziekte bevangen, bynaer die, welke men S. Anthoy-ziekte noemt, gelyk; over 't geheel e lichaam veroorzaekt zy eene soort van drooge versterving', de leden verrotten in hun geledingen, worden loodverwig, zwart, raken los, vallende het een na de ander af, zonder dat de middel en den voortgang daer van konnen beletten; eindelyk sterft de zieke." Hoe groeit zo'n schimmel in het graan? Uit elk vruchtbeginsel in een korenaar groeit, als het goed gaat, een graankorrel. De schimmel nu verwoest op willekeurige plaatsen in de aar het vruchtbeginsel en groeit dan zelf uit tot lange zwarte korrel: een zogenaamd 'sclerotium'. Als dit op de grond valt, is dit ook de overwinteringsvorm van de schimmel. Daarin zitten een paar heel giftige alkaloïden en hierop is wel van toepassing het citaat: "Alles is gif, alleen de dosering maakt dat het geen gif is." Op deze manier was het als geneesmiddel, in oeroude tijden bij de Chinezen al bekend. Ook Hippocrates, geb. 450 v. Chr. kende reeds het gebruik in de verloskunde. De Moederkorenstoffen veroorzaken namelijk het samentrekken van de baarmoeder en van de bloedvaten die dit gebied verzorgen. Het mag ook alleen na de bevalling gebruikt worden en op dokters voorschrift. Vroedvrouwen gebruikten hiervoor het ook in onze streken voorkomende 'Reigersbek-kruid', dat was ook goedkoper. 18

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Jaarboek Stichting Oud Limmen | 1991 | | pagina 20