Herinneringen van Nellie Borst
Nellie Borst was een van de initiatiefnemers van de
Wereldwinkel en de eerste redacteur van het contact
blad voor wereldwinkeliers, later 'Biba' (binnenband)
geheten dat vanaf maart 1972 verscheen.
Dat is een tijd geleden: de Wereldwinkel.
Het was een tijd van actie datje schreef als aktie, van
subversieve activiteiten als het organiseren van een
Albert Heijn-boycot, omdat die winkelketen weigerde
om te stoppen met de inkoop van koffie uit Angola. We
hadden een bakfiets die in een mum van tijd kon wor
den omgetoverd in een marktkraampje van waaruit
we producten uit de derde wereld verkochten en infor
matie aanboden over het rechtvaardiger maken van
onze wereld. De bakfiets parkeerden we elke zaterdag
voor de winkel van Albert Heijn en we probeerden de
klanten ertoe te bewegen hun boodschappen bij een
andere aanbieder te doen, totdat Albert Heijn stopte
met de Angolakoffie. De chef van de winkel had ons
na twee weken door en parkeerde 's morgens vroeg
zijn auto op de plek waar we onze bakfiets neer wilden
zetten. Weer een week later zetten Pauline en Rudolf
de Jong hun auto vrijdagavond al voor de winkel neer
en wandelden terug naar huis. De volgende ochtend
haalden ze de auto weer weg en kon de bakfiets aan
geschoven worden. De chef belde de politie. Dat was
echter tevergeefs. De Wereldwinkel deed niets onge
oorloofds en de bakfiets stond op de openbare weg.
Spannende tijden waren het. We waren overtuigd van
ons gelijk en bereid ervoor door het vuur te gaan.
Vechten deden we niet, we wilden overtuigen met onze
akties. Outspan-sinaasappels uit Zuid-Afrika mochten
niet, want in Zuid-Afrika heerste toen nog een apart
heidssysteem waar niet-blanken de dupe van waren.
In de Wereldwinkel aan de Henri Schuijtstraat ver
kochten we koffie, thee, rietsuiker, lp 's en verstrekten
we vooral veel, héél veel informatie over hoe alles
beter kon en moest, als iedereen maar zou willen.
We besteedden uitputtende vergaderingen aan de
'basisgedachten(nu zouden we zeggen: de visie)
van de Wereldwinkel. Uitgangspunt was dat er een
mentaliteitsverandering nodig was om de toestand
in de wereld (we verfoeiden G.B.J. Hiltermann ove
rigens, met zijn radiopraatjes over 'De toestand in de
wereld') te verbeteren. Er waren weekends in 't Oude
Hof (Volkshogeschool Bergen) nodig om ons hiervan
te doordringen. Vooral ik was er in mijn eenvoud van
overtuigd datje de mensheid het beste hielp door eer
lijk geproduceerde rietsuiker (zelf afgewogen), koffie
en thee te verkopen. Als iedereen nu maar deze pro
ducten zou kopen, zou het bedrijfsleven vanzelf over
stag gaan, er betere prijzen voor betalen en ze uit de
juiste landen importeren.
Veel discussies waren er, en veel denkwerk. Een boek
van Piet Reckman was zeer populair: Sociale Aktie.
De aktiemiddelen die erin werden uitgewerkt, gingen
van folders uitdelen, gesprekken aangaan, tot het gij
zelen van mensen om je doel te bereiken. Qua uitwer
king ben ik ergens bij het boycotten gestopt - gijzelen
ging me te ver.
Dit lijkt allemaal druk en chaotisch en dat was het
ook. Maar gelukkig waren er de vaste rustpunten
van 'in de winkel staanin de tot winkel omgetoverde
bouwkeet in de Henri Schuijtstraat. Je kon daar hele
zaterdagen of donderdagavonden zitten, er was geen
telefoon en afgezien van een sporadische klant of een
mede-aktievoerder zag je er zelden iemand. Alle tijd
om eerlijke koffie en thee te drinken en je te verdiepen
in het onrecht in de wereld.
Ik kom nog steeds regelmatig in een Wereldwinkel. Ik
koop er mijn ecologische koffie en thee, mijn cacao,
honing, curry, chocolade, pindakaas, kokosmelk en
wat er nog meer te eten valt (men kent me goed: 'Daar
is de mevrouw van de voeding.'), want ik besteed mijn
geld graag aan zinnige producten.
Ja, de wereld moet veranderen, dat vind ik nog steeds.
En de rol van ons als consument dient daarbij nooit
onderschat te worden.
Bibliotheek
Het documentatiecentrum van de Wereldwinkel werd in
1972 opgezet. Er werden knipselmappen aangelegd en
boeken en brochures over ontwikkelingen in de Derde
Wereld bewaard. De bibliotheek was in de winkel geves
tigd. Heel wat medewerkers hebben in de loop van de
jaren hun tijd in het bibliotheekwerk gestoken. Vooral het
bijhouden van de knipselmappen was erg arbeidsintensief.
Het gebruik van het documentatiecentrum was in de eerste
jaren altijd goed. Later liep het aantal uitgeleende wer
ken echter terug. Na 15 jaar werd besloten het centrum te
vernieuwen. Door de gemeente Castricum werd hiervoor
een bijdrage van bijna 800 gulden toegekend. Het geactu
aliseerde en gemoderniseerde documentatiecentrum werd
in 1988 heropend. Inmiddels is de bibliotheek opgeheven.
Omdat de scholen en de Openbare Bibliotheek inmiddels
ook goed voorzien waren van materiaal, was het gebruik
van de collectie van de Wereldwinkel sterk afgenomen.
Een echt bestuur
Met de realisering van een eigen gebouw was de Wereld
winkel zomaar bezitter geworden van iets. Er was een
rechtspersoon nodig om het gebouw te beheren, verzeke
ringen af te sluiten, de grond te huren enzovoort. Omdat
het oprichten van een vereniging niet zo eenvoudig werd
gevonden, is gekozen voor een stichting. Op 20 juni 1973
werd de stichting opgericht. Die moest wel zo democra
tisch mogelijk functioneren. De macht bij een stichting
berust alleen bij het bestuur. De oplossing die gevonden
werd was doeltreffend en eenvoudig: alle Wereldwin
keliers werden bestuurslid. In de praktijk kwam er niet
veel van terecht en in 1980 werd dan toch maar besloten
7
