Een wandeling met Eli Heimans
"Als ik, in den voorzomer eens heerlijk en
op mijn gemak langs en door mooie duinen
wil zwerven, spoor ik naar Castricum
Ruim een eeuw geleden, rond 1906, maak
te Eli Heimans, vriend en tijdgenoot van
Jac.P. Thijsse, een wandeling die onder
Castricummers wel bekend staat als 'een
rondje Papenberg'. Heimans (1861-1914)
was evenals Thijsse onderwijzer in de
hoofdstad en een groot pleitbezorger van
goed natuuronderwijs. Hij schreef onder
andere in het tijdschrift De Levende Na
tuur; zijn wandelingen inspireerden hem
ook tot verhalen die onder andere in het
weekblad de Groene Amsterdammer en in
het boek 'Met kijker en bus' verschenen.
Het verhaal van Heimans toont een andere natuur
en ook andere machtsverhoudingen in het duin.
Want in die jaren was het nog grotendeels ver
boden gebied en particulier bezit. Er stonden
jachthuizen en de boswachter was een hele of
halve jachtopziener, een man die je wegstuurde
of op de bon slingerde. Stropers hoorden erbij en
zo af en toe kwam er een lid van het Koninklijk
Huis om te jagen. Er was nog geen sprake van
waterwinning. Zonder persoonlijke toestemming
mocht je het gebied niet in. Geen wonder dat Eli
als plantenverzamelaar gewend was gebodsbord
jes te negeren. 'Vrije duinen', is dan ook de licht
spottende titel van zijn verhaal. We volgen zijn
verhaal en ontrafelen zijn spoor.
Een rake openingszin: "Er is geen wetsartikel,
dat meer overtreden wordt dan artikel 461 Wet- Rondje Papenberg, een eeuw geleden.
boek van StrafrechtArtikel 461 is in 100 jaar
niet van naam of nummer veranderd, maar hij wandelde
wel in een andere wereld. Aan het begin van zijn verhaal
meteen een verzuchting dat een duinwandeling "dubbel
te waardeeren is als wij, ook zonder permissie, en zelfs in
den fazantentijd, niet steeds herinnerd worden aan 't feit
dat wij op verboden terrein zijn
De fazantentijd was de tijd dat opgefokte fazanten voor
de jacht werden uitgezet en tijdens jachtpartijen werden
geschoten. Dat was in de nazomer en het najaar. Een voer-
huis stond bij boerderij, thans Gasterij de Kruisberg. Een
van de jachtopzieners woonde in Kijk Uit waar ook een
fazantenhouderij was. De plek noemt Eli niet, want hij zal
deze locatie vermeden hebben. Hij nam de duinen 'onder-
langs' dat wil zeggen aan de meestal windstille oostzijde
van het hoge duin, buiten het blikveld van jachtopzieners
en bosbazen.
Het pad van Eli Heimans
"Sla voorbij het station dadelijk links om, neem den eer
sten overweg den besten aan den Alkmaarschen kant en
houdt voortdurend links. Dan komt ge van zelf op een
alleraardigst voetpad, dat eerst een paar minuten gaans
tusschen tuinland doorloopt en u brengt tot vlak aan den
voet van de hooge mooi belijnde duinengroep, die u uit
71
