sterdam binnenvoeren, vierde de jubelende stad de komst
van de Koningin.
Baard: "Zoo was dan in de zomer van 1945 eindelijk het
moment gekomen waarop een deel van de nationale kunst
schatten na een al te lange onderbreking zijn plaats in de
nieuwe samenleving kon hernemen.
Op de binnenplaats van het Rijksmuseum werd de Nacht
wacht ontrold en weer opnieuw op het raamwerk aange
bracht. Het schilderij bleek tot ieders opluchting alle be
proevingen goed te hebben doorstaan.
Na de oorlog zijn de Duitse bunkers grotendeels gesloopt
of onder het zand verdwenen. Niet echter de bergplaats
van de gemeente Amsterdam. Nadat het zelfs nog even een
opslagplaats is geweest voor de aardappelen van groente
boer Stengs, bepleitte Sandberg in 1952 bij de wethouder
voor Kunstzaken van Amsterdam om de kluis weer voor
kunstopslag geschikt te maken. Hij stuurde een tekening
van de gewenste aanpassingen overeenkomstig adviezen
van een militair bureau en in verband met beveiliging te
gen atoombommen ook van de directeur van het Instituut
voor Kernphysisch Onderzoek.
In zijn brief aan de wethouder herinnerde hij aan de drama
tische meidagen van 1940, toen in allerijl de voornaamste
kunstwerken van het Rijksmuseum naar de gemeentekluis
in Castricum werden overgebracht en hoe de Nachtwacht
op een grasveldje werd opgerold. Sandberg was duidelijk
trots op de kluis, want hij liet de wethouder weten: "De
kluis was de eerste in Holland en wat ligging, outillage en
camouflage betreft, zeker de beste.
Naar aanleiding van de Hongaarse opstand waarschuwde
Sandberg in 1956 het gemeentebestuur opnieuw. Tever
geefs drong hij aan op herstel en modernisering van de
kluis. Als voorzitter van het Filmmuseum kreeg hij het in
1958 wel voor elkaar dat de bergplaats voor het bewaren
van brandbaar filmmateriaal in gebruik kon worden ge
nomen. Aan de Willemslaan verrees een houten barak die
tot 1969 als kantoor en werkplaats van het Filmmuseum
dienst deed. Deze stond gedeeltelijk op de nog aanwezige
betonnen baan van een VI lanceerinrichting. Tegenwoor
dig is dezelfde barak een deel van het clubgebouw van de
Kennemer Ijsbaan.
De kunstbergplaats vervult tot op de dag van vandaag nog
een belangrijke functie en bovendien is het een stuk cul
tuurhistorisch erfgoed van nationale betekenis.
Niek Kaan
Bronnen:
Publicaties:
Baard, H.P., Kunst in Schuilkelders, Den Haag 1946;
Dantzig van, R., Het leven van Willem Arondéus, Amsterdam-
Antwerpen 2003;
Entrop, M., Onbekwaam in het compromis, Willem Arondéus
kunstenaar en verzetsstrijder, Amsterdam 1993;
Hendriks, A., Huis van illusies, Amsterdam 1996;
Jong, L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede We
reldoorlog delen 2, 6 en 13, Den Haag 1975;
Kalf, J., Bescherming van Kunstwerken tegen Oorlogsgevaren,
Den Haag 1938;
Leeuw-Marcar, A., Willem Sandberg portret van een kunste
naar, Amsterdam 1981;
Martinet, J., Brieven van H.N. Werkman 1940-1945, Amster
dam 1968;
Os, H.W., Werkman, H.N., Groningen 1965;
Petersen, A., Brattinga P., Sandberg: een documentaire, Amster
dam 1975;
Rikhof, F., Kunst in een bunker, Ons Amsterdam, jaargang 48,
nr. 3;
Romein, J., Nieuw Nederland, Amsterdam 1945;
Soeting, M., Het Stedelijk Museum in Amsterdam tijdens de
Tweede Wereldoorlog, Jong Holland no. 2, jaargang 17, 2001.
Archieven:
Filmmuseum Amsterdam, met dank aan de heer H.de Smidt;
Gemeente Castricum, met dank aan de heer H. Stigt;
Ned. Instituut voor Oorlogsdocumentatie;
Provinciaal Waterleidingbedrijf, met dank aan de heer H. Post-
huma;
Stedelijk Museum Amsterdam;
Stadsarchief Amsterdam.
De tegenwoordig met een hek extra
beveiligde toegang tot de kluis aan
de Helmweg in het Geversduin.
Het bouwwerk is vanwege de
historische achtergrond terecht
als gemeentelijk monument
aangewezen.
28
