De logboeken
In het archief van het Stedelijk Museum van Amsterdam
zijn de agenda's opgeborgen die in gebruik zijn geweest
als logboeken van de kluis. De allereerste aantekening is
gemaakt op woensdag 3 april 1940: 'Bewaking door Si-
liakus'. De agenda's leveren veel informatie op over het
gebruik van de bergplaats en ook over de verschillende
bezoekers die er een kijkje kwamen nemen.
De eerste schilderijen van de schepen werden vanaf begin
april naar de kluis gebracht. Op 7 mei kwam volgens de
agenda het laatste transport aan. Ook zaken die nog in het
Stedelijk Museum waren achtergebleven, werden aange
voerd.
bij het vervalsen van paspoorten en de aanslag op
het bevolkingsregister van Amsterdam en moest
vervolgens onderduiken. In 1945 volgde hij jhr.
Röell op als directeur. Onder Sandbergs leiding
ontwikkelde het museum zich tot een internatio
naal vermaard centrum voor moderne kunst. Het
was zijn overtuiging dat eigentijdse kunst betekenis
heeft voor het begrijpen van de wereld waarin wij
leven. Na zijn pensionering in 1962 bleef Sandberg
actief als tentoonstellingsmaker en ontwerper. Hij
speelde een belangrijke rol in de opbouw van het
Israël Museum in Jeruzalem en gaf college aan de
Harvard Universiteit in de Verenigde Staten.
De logboeken van 1940 tot en met 1943.
Op vrijdag 10 mei, de dag van de Duitse inval, ging het
werk gewoon verder. Genoteerd werd in de agenda: "Drie
wagens met schilderijen en kisten vanuit het Stedelijk Mu
seum gebracht en verschillende werkzaamheden verricht
door personeel onder leiding van jhr. Sandberg.
De dagen daarop kwamen er kunstwerken aan uit het
Rijksmuseum dat nog zonder schuilplaats zat. Bewaker
Siliakus bezorgde de fiets van jhr. Sandberg en een brand
blusser.
Jhr. Willem Jacob Henri Berend Sandberg
(1897-1984)
Willem Sandberg was vanaf 1937 conservator en
van 1945 tot 1962 directeur van het Stedelijk Mu
seum van Amsterdam. Na het gymnasium en mi
litaire dienst ging hij naar de Rijksacademie voor
beeldende kunsten, waar hij het maar kort uithield.
Hij werd grafisch ontwerper en deed onder andere
in Parijs ervaring op.
Sandberg was nauw betrokken bij het verzet. Zo
bezocht hij in 1941 Duitsland, op verzoek van de
illegaliteit, om te peilen of er kans was op een op
stand tegen het Hitler-regime. Hij was betrokken
Nachtwacht
De Nachtwacht stond begin mei 1940 nog in de ridder
zaal van kasteel Radboud. De aanwezigheid van een mij
nenveger in de haven van Medemblik baarde zorgen. Het
schip zou vijandelijke vliegtuigen kunnen aantrekken,
waardoor het kasteel en dus de kunstwerken gevaar lie
pen. Dat het gevaar niet denkbeeldig was, bleek ook wel,
want de mijnenveger beschoot daadwerkelijk een vlieg
tuig, dat waarschijnlijk in het IJsselmeer terechtgekomen
is. Bij Kornwerderzand op de Afsluitdijk was het Neder
landse leger in gevecht met de Duitsers. Een doorbraak
van de vijand naar Noord-Holland was te verwachten. Op
13 mei, tweede pinksterdag, nam de hoofddirecteur van
het Rijksmuseum dr. Schmidt Degener het besluit om de
Nachtwacht naar de bergplaats in Castricum te brengen.
Hij nam daarmee een zware verantwoordelijkheid op zich.
De oorlog was heel dichtbij.
Met deze wagen en op dezelfde manier werd op 4 september
1939 de Nachtwacht naar kasteel Radboud in Medemblik
gebracht en vervolgens op 13 en 14 mei 1940 naar
Castricum (foto Rijksmuseum).
Baard heeft in zijn boek de spanning rond het zonderlinge
transport goed weergegeven: Om half acht 's avonds ver
trok het konvooi vanaf het kasteel. Voorop gingen enkele
21
