Wie was Eldert Kortenoever
De naam Kortenoever zal bij veel Castricummers herinnerin
gen oproepen. Misschien aan kinderspelen op het kampeer
terrein, volksdansen, het Wegwijsmuseum, een excursie in
het duingebied of de jaarlijkse paddestoelententoonstelling.
Eldert Kortenoever woonde in een kleine idyllische wo
ning bij de Kruisberg in Heemskerk, maar zijn arbeidzame
leven speelde zich vooral in Castricum af. In zijn jonge ja
ren leverde hij verrassend grote sportieve prestaties. Hij
nam het initiatief voor de oprichting van de Vogelwerkgroep
Castricum en was vanaf het eerste uur lid van de werkgroep
Oud-Castricum. Hij had een fabelachtige kennis van de na
tuur en hield ervan die wetenschap uit te dragen en ook an
deren enthousiast te maken. Voor zijn werk ontving hij de
ere-medaille van de provincie en werd hem de Heimans-
Thijsse-prijs toegekend.
Eldert Kortenoever werd op 30 november 1913 in Naarden geboren.
Hij was de zoon van Johannes Kortenoever en Annie Appels. Vader
Kortenoever had het gymnasium doorlopen en studeerde enige jaren
medicijnen. Door een val in een zwembad verminderde zijn concen
tratievermogen zodanig dat hij zijn studie niet meer kon vervolgen.
Zijn ouders, leden van een vooraanstaande familie uit Gouda, koch
ten in Naarden een kwekerij voor hem.
Zij zorgden er ook voor dat Johannes een huishoudster kreeg. Dat
werd Annie Appels. Er groeide een relatie tussen hen en in 1913
trouwden ze. Nog in hetzelfde jaar werd Eldert geboren en in de
jaren daarna kreeg hij nog drie broers, Jan, Kees en Nico. Eldert
logeerde regelmatig bij zijn Goudse familie. Hij heeft altijd met ple
zier teruggekeken op die periode uit zijn leven. De familie kenmerk
te zich door een beschouwende, filosofische en religieuze instelling,
eigenschappen die bij Eldert terug te vinden waren in zijn manier
van enthousiasmeren van anderen waar het om natuurbeleven, na-
tuurschouwen ging.
In 1923 moest de kwekerij van zijn ouders plaatsmaken voor een
snelweg. Het gezin week uit naar 's- Graveland. De nieuwe kweke
rij lag op een prachtige plek, het was een terrein dat omsloten werd
door landgoederen als het Corversbosch en Gooilust. De omgeving
was en is nog steeds bijzonder vogelrijk. Als jongetje van 12 jaar
ging Eldert in elk gat of elke spleet op zoek naar vogelnesten.
Hij volgde een opleiding aan de tuinbouwschool in Boskoop.
Opnieuw werd de familie uit Gouda belangrijk, want vanuit deze
plaats ging Eldert naar school. Na zijn opleiding ging hij in de
boomkwekerij van zijn vader aan het werk.
De mooie omgeving van de boomkwekerij, met in de maand mei
rondom zingende nachtegalen, is als bakermat te zien voor de jaar
lijkse nachtegalen excursies die Kortenoever later in het duingebied
van Castricum organiseerde.
Jaap Taapken, publicist en fotograaf, een vriend van Kortenoever uit
hun NJN-tijd (Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie), vertelde
daarover het volgende: "Voor de oorlog werd 's nachts met zware
ingewikkelde apparatuur door radiomensen de zang van nachtega
len opgenomen. Deze nachtegalenzang kon men later bij veel ra
diohoorspelen beluisteren. Het fragment was herkenbaar aan het
geluid van een tijdens de opname met grote snelheid passerende
oude Ford.
's-Graveland heeft een waterrijke omgeving. Een omgeving vol
sportieve uitdagingen. De gebroeders Kortenoever namen uitbundig
deel aan diverse sporten. Zomers veel zeilen en zwemmen en in de
winter schaatsen. Broer Jan werd in de vijftiger jaren schaatstrainer
en was betrokken bij de oprichting van de internationale sportbond
voor rodelen. Kees, architect van beroep, werd een bekende ijs- en
strandzeiler, waarover later meer.
Eldert specialiseerde zich in schoonspringen, de schoolslag en pop-
duiken. Hij nam zowel deel aan plaatselijke, regionale als landelijke
wedstrijden. Een blikje vol ouderwets mooi uitgevoerde medailles
vormen een herinnering aan zijn prestaties. Hij was lid van zwem
vereniging 'de Zuwe' in Kortenhoef. Later toen hij in Heemskerk
woonde, heeft hij zich nog ingezet voor de realisering van een
zwembad; een buitenbad in het water rond Fort Veldhuis en in zijn
vrije tijd heeft hij nog als badmeester gewerkt.
Natuurstudie bleef zijn voornaamste hobby. In 1931 richtte hij met
de bioloog Herman van Genderen en de scheikundige, tevens vogel-
waarnemer, Be Wolff in Hilversum een afdeling op van de NJN.
Eldert Kortenoever viel toen al op door zijn enthousiasme, organi
satievermogen en vogelkennis. In 1936 maakte hij plannen voor een
natuurhistorische tentoonstelling voor de afdeling Hilversum van de
NJN. Het werd een enorm succes. De tentoonstelling trok een voor
die tijd opvallend groot aantal bezoekers. Er was een prachtige cata
logus uitgebracht, waarin behalve een bijdrage van Eldert, bijdragen
van de bioloog Victor Westhoff en de eerder genoemde Be Wolff
en Herman van Genderen waren opgenomen. Het werd voor hem
een start van een leven dat in het teken stond van natuureducatie en
waarin hij vele tentoonstellingen op dat gebied zou vormgeven.
In 1938 begon Kortenoever met het ringen van vogels. Hij heeft dat
meer dan 50 jaar volgehouden. Het is mogelijk dat er nu nog kool
mezen rond de Kruisberg vliegen die door hem geringd zijn.
Ook in het jaar 1938 ging hij met ornitholoog Luuk Tinbergen,
jongere broer van de latere Nobelprijswinnaars Jan en Nikolaas
Tinbergen, op Schouwen de daar broedende Grote Sterns ringen. Er
Een nog jonge Eldert leidt een excursie in het duingebied.
53
