i—i gebracht: veestalling, hooi- en wagenberging, gereedschappen en het wonen van de boerenfamilie. Als materiaal werd veel hout met leem en riet toegepast dat al in de 16e eeuw voor een belangrijk deel werd vervangen door steen en dakpannen, een ontwikkeling die zich ook doorzette in de 17e eeuw, toen de veestapels groeiden en daardoor ook meer ruimte nodig was voor hooiopslag. Zo ontstond uit een eenvoudige, vrij grote boerde rij een type met een uitgekiende, vierkante plattegrond de Noord- Hollandse stolp met een centrale, hoge hooiberging tussen de vier grote staanders, het vierkant. De grootte van de stolp was afhankelijk van het perceel land dat er bij hoorde. Een stolp van 24 x 30 voet (7,20 x 9,00 m) met 15 mor gen land (ca. 13 hectare) was een normale grootte en geschikt voor het houden van ca. 15 melkkoeien en wat jong vee. De constructie van de vierkante stolp is eenvoudig: op de vier hoe ken van de hooiberging staan de forse stijlen op een fundering, ge koppeld aan de bovenzijde met een ringgording (het vierkant) en met schoren verstevigd. Op dit geraamte rust het hoge piramidale dak: het geheel werd van riet en/of pannen voorzien. In later tijd werd meer riet toegepast met enkele pannen aan de onderzijde om regen water beter op te kunnen vangen. Aan de voorzijde van de boerde rij. meestal de straatzijde, werden meer pannen toegepast en konden in de rietvorm fraaie vormen ontstaan, die spiegels worden genoemd. Dikwijls werd, om meer ruimte te laten ontstaan, in plaats van een enkel vierkant een dubbel vierkant toegepast, waardoor een grote, rechthoekige plattegrond ontstond. In de vorm van de stolp komen overigens veel varianten voor, die in het verleden zijn ontstaan uit ontwikkelende bedrijfsbehoefte: extra stalruimte of wagenstalling aan de achterzijde (de staart) of meer leef- woonruimte in de vorm van een aanbouw aan de voorzijde. De onvolledige stolp Een ander type boerderij, die veel weg heeft van de vierkante stolp boerderij, is de onvolledige stolp, meestal geheel van hout opge bouwd, met een plattegrond die een zodanige vorm heeft dat een ge heel gesloten piramidaal dak niet mogelijk is. De grondvorm is recht hoekig en het gebouw bestaat uit een hooiberging binnen het vier kant, een koestal en een dars voor wagenstalling. Het woongedeelte staat in de vorm van een woonhuis los van de stolp, meestal aan de straatzijde. Plattegrond van de onvolledige stolp. 1hooiberging, 2. dars of deel, 3. wonen, 4. lange regel, 5. korte regel, 6. paard Castricum en Bakkum Omstreeks 1830 stonden er in Castricum en Bakkum ongeveer 50 boer derijen, veelal stolpen die werden gebruikt voor de melkveehouderij, voor landbouwdoeleinden of een combinatie ervan. Dit aantal nam toe tot ongeveer 75 boerderijen in 1875 en deze stolpen waren geconcen treerd in en om de vrij kleine buurtschappen, zoals Zuid-Bakkum en de Oosterbuurt, de Kerkbuurt en het Noordend in Castricum. In 1925 telde Castricum en Bakkum ongeveer 80 stolpen en na die tijd werden oudere stolpen vaak vervangen door andere, nieuwe stal- vormen of door woningen en winkels. Ook gingen boerderijen door brand verloren, waardoor er in 1940 nog ongeveer 70 boerderijen over waren. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werden naast veel woningen en winkels ook 16 boerderijen gesloopt in opdracht van de Duitse bezetter ter verkrijging van schootsveld en voor het bouwen van bun kers aan de randen van het dorp. zoals aan de Brakcrsweg, de Duinkant, de Beverwijkerstraatweg en de Oosterbuurt. In 1950 stonden er in Castricum en Bakkum, vóór de grote woning bouwprogramma's in uitvoering kwamen, nog 54 stolpen, waarvan er nog een groot aantal in gebruik was voor de melkveehouderij. Voor wegenaanleg en woningbouw aan de noord- en oostkant van Castricum werd een tiental stolpen opgeofferd en in de 90-er jaren is er nog een tweetal oude boerderijen in de Oosterbuurt verbrand, waardoor het aantal in 2001 - het jaar van de gevraagde inventarisa tie - op 42 stolpboerderijen uitkwam. Hiervan stonden er 24 in Castricum en 18 in Bakkum: de meeste zijn in gebruik als woning. In voorgaande jaarboekjes van de Werkgroep zijn reeds enkele stolp boerderijen uitgebreid aan de orde geweest en in dit boerderijenjaar 2003 krijgen daarom zeven min of meer willekeurig gekozen stolp boerderijen aandacht, achtereenvolgens vier in Castricum en drie in Bakkum. Hoeve Nooitgedacht aan de Kramersweg (nr. 2) De boerderij aan de Kramersweg nabij het station is een voorbeeld van een onvolledige stolp met gemetselde gevels en een vrijstaande woning aan de wegzijde. Vroeger was het bedrijf via een damhek over de voor de woning liggende beek toegankelijk. De oudste vermelding van het huis dateert van 1916 toen Johannes (Jan) Bancraszoon Beentjes, geboren in 1890 te Castricum, een bouw- aanvraag indiende bij de gemeente voor de bouw van een woonhuis met schuur door werkbaas en bouwmeester Gerrit Kabel. De onvolledige stolp. 5

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Jaarboek Oud Castricum | 2003 | | pagina 5