te in dezelfde categorie als Starrenburg en had volgens de be
schrijving bij de verkoop in 1843 een stalling voor 16 koeien en
4 paarden. De bezittingen waren in het bezit van Neeltje Keele
gekomen als erfgename van haar eerste echtgenoot Pieter Gerritsz
Kuijs die in 1816 was overleden. Na het overlijden van Neeltje
Keele in 1843 zijn naast haar tweede echtgenoot Cornelis
Molenaar ook haar kinderen Maartje, Jannetje, Gerrit, Aagje,
Neeltje, Grietje en Petronella Kuijs uit haar eerste huwelijk mede
erfgenaam. Koper van de bezittingen is dominee Coert Daniël
Canne die predikant is bij de Nederlands Hervormde Gemeente
van Castricum.
10. Als tiende in de rij met het meeste grondbezit in Bakkum komt
Jacob Stuifbergen met bijna 12 hectare. Jacob woont aan de
noordzijde van de Bleumerweg nabij de hoek met het Jan
Miessenlaantje (nu boerderij van P. Borst). In 1832 valt deze
boerderij in een iets kleinere categorie dan Starrenburg. Jacob
was eerst gehuwd met Aagje Limmen, weduwe van Pieter
Maijnsz Bakkum, eerder eigenaar van bovengenoemd grond
bezit. Na het overlijden van Aagje hertrouwde Jacob Stuifbergen
in 1797 met Dieuwertje Mente. Na haar overlijden in 1835 wor
den de bezittingen verdeeld. In de boedelscheidingsakte wor
den als namen voor de percelen weiland genoemd: de Oversloot.
de Akkers, de Kiefteweid, de Noorderweid, de Noordwerven
en de Maat. De percelen worden verdeeld over de vijf kinderen:
Ariaantje, Marijtje, Klaasje, Klaas en Willemijntje Stuifbergen.
Zoon Klaas krijgt de boerderij aan de Bleumerweg.
De waarde van het grondbezit
De totale oppervlakte van het grondbezit is niet alleen een maatstaf
voor de economische waarde van dit bezit. Met de invoering van het
kadaster werd vooral beoogd te komen tot een rechtvaardige heffing
van de grondbelasting. Om in deze heffing de waarde van het bezit
tot uitdrukking te laten komen, werd een uitgebreid stelsel van ta
rieven ingesteld, waarbij onder andere de vruchtbaarheid van de grond
is verdisconteerd.
Zo wordt weiland ondergebracht in vijf belastingtarieven variërend
van 44 gulden per hectare in klasse 1 tot 8 gulden per hectare in klas
se 5; zo zijn er vier belastingklassen voor bouwland van 32 tot 6 gul
den per hectare en vier klassen voor bos van 34 tot 7 gulden per hec
tare. Verder worden schapenweide met 3 gulden en duin met slechts
25 cent per hectare belast. De publieke wegen en de openbare ge
bouwen zijn onbelast; in Bakkum betreft dit slechts het schuthok en
de ongenummerde wegen. Dit waren alleen de openbare wegen, ter
wijl de secundaire wegen (Haagse weg, Made weg en Zanddijk) als
weiland stonden geregistreerd, als zodanig werden belast en door de
gemeente werden verhuurd.
Voor percelen in de categorie 'huis en erf" wordt er onderscheid ge
maakt in het bebouwde (huis) en het onbebouwde gedeelte (erf). Voor
het erf geldt een belastingtarief van 32 gulden per hectare. De hui
zen zijn ingedeeld in 10 belastingklassen. De hoogste klasse (1) be
taalt 198 gulden, de laagste klasse (10) betaalt 9 gulden per jaar. In
deze klasse huizen wonen mensen die veelal van de armenzorg af
hankelijk waren. Gegeven de woonomstandigheden uit die tijd moe
ten we deze huizen voorstellen als zeer kleine houten bouwsels.
In Bakkum valt de boerderij 'Noord-Bakkum' aan de Hoogeweg on
der klasse 5 en is daarmee de hoogste klasse in Bakkum. Onder klas
se 7 valt de boerderij aan de overkant van voornoemde boerderij, ver
der Starrenburg, de Blauwhoef, de boerderij van Cornelis Molenaar
aan de oostzijde van de Heereweg. boerderij (herberg) 'De Roskam'
aan de westzijde van de Heereweg en de boerderij van Nicolaas
Wagemeester eveneens aan de westzijde van de Heereweg.
Onder klasse 8 vallen de boerderij het Pannenhuis op Noord-Bakkum.
de boerderijen van Jacob Stuifbergen en Floris Twisk respectieve
lijk aan de noord- en aan de zuidzijde van de Bleumerweg, het huis
van Gerrit Koeleveld op de Bleumerweg, boerderij het Zeeveld en
die van Engel Visbeen op de hoek van de Haagse weg. De overige
panden, vooral woonhuizen, vallen in klasse 9, met uitzondering van
het huisje van Jan Tromp dat in klasse 10 valt.
De waarde van het grond- en huizenbezit is te relateren aan de be
lastingaanslag. Voor elk perceel is hiervoor de belastingaanslag be
paald uit de basisgegevens: de aard en grootte van het perceel, de be
lastingklasse en het geldende tarief. Door per eigenaar de belasting
aanslag van zijn percelen te sommeren, kan een beeld worden ver
kregen van de bezittingen van elke eigenaar. In de eerder geplaatste
tabel is voor de tien eigenaren met het meeste grondoppervlak de to
tale belastingaanslag voor hun bezit in Bakkum vermeld. Hieruit
blijkt dat C. Sandenberg Mathiesen, de wed. Cornelis Christoffel van
Akerlaken en jonkheer Dirk van Hogendorp in Bakkum veruit het
meeste bezit hebben.
I)e bewoners van Bakkum
Bakkum telt in 1809, kort voor de samenvoeging met Castricum, 110
inwoners. Hiervan zijn er 103 rooms-katholiek en slechts 7 zijn er
van de gereformeerde godsdienst (heet nu hervormd).
De eerste algemene volkstelling in Nederland werd in 1830 gehou
den. De gegevens die we hieraan over Bakkum kunnen ontlenen, ge
ven een vrij goed beeld van de bevolking, toen 115 inwoners (waar
van 113 rooms-katholiek) en woonachtig in 18 huizen. Uit de schaar
se gegevens van eerdere tellingen blijkt dat het aantal inwoners na
de middeleeuwen op een nagenoeg constant niveau blijft. Een re
constructie van de bewoning in 1830 kan ons dus een beeld ver
schaffen van de Bakkumse bevolking zoals die er eeuwenlang moet
hebben uitgezien. Bakkum heeft 18 huizen of boerderijen: hiervan
staan er 14 in het toen zo genoemde Zuid-Bakkum in de omgeving
van de Achterlaan, Heereweg en Bleumerweg. Drie boerderijen staan
te Noord-Bakkum, waarvan twee aan de Hoogeweg en één aan de
Limmerweg. Halverwege Noord- en Zuid-Bakkum kunnen we in het
duingebied boerderij Zeeveld vinden.
Door de gegevens van deze volkstelling te koppelen aan de kada
strale gegevens van 1832, zoals hiervoor reeds voor een deel is uit
gewerkt, kunnen we de bewoners en het bijbehorende huis lokalise
ren.
In de huizen in Bakkum woonden:
nr 1 Pieter Breedveld, 34 j., boer, zijn vrouw Maartje Brakenhoff,
hun 3 kinderen, een boerenknecht Pieter Veld en de 72-jari-
ge schelpenvisser Barend Kramer met zijn zoon Maarten,
nr 2 Jan Tromp, 72 j., arbeider, weduwnaar van Trijnje Mente,
met zijn ongehuwde dochter Willemijntje.
nr 3 Klaas Wagemeester, 74 j„ geboren in Uitgeest, boer. woonde
hier met zijn vrouw Antje Nijman en hun zoon Jan
Wagemeester, 33 j., schelpenvisser, met diens vrouw Elisabeth
Wiebes en hun dochter Antje. Verder woonden hier Arie en
Pieternel Kramer, respectievelijk schulpersknecht en werkmei
nr4 Engel Visbeen, geboren in Egmond aan Zee, 44 j., schel
penvisser, met zijn vrouw Marijtje Knaap, hun zes kinderen
en Neeltje Nijman, 70 jweduwe van Joris Hageman, met
haar ongehuwd zoon Willem Hageman.
nr 5 Pieter Hogeduijn, 74 j„ bewoonde herberg 'De Roskam'. Hij
was tapper en boer. weduwnaar van Ariaantje Limmen en
woonde hier met zijn dochter Cornelia Hogeduijn. haar man
Lammert Hageman, 40 j., schelpen visser, hun vier kinderen
en de boerenknecht Jan Pietersz Kuijs.
nr 6 Lourens Zonneveld, 60 j, huurde van de gemeente het oude
raadhuis annex school van Bakkum (eerder Cunera kapel).
Lourens was schelpenvaarder en woonde hier met zijn vrouw
Antje Sluijs en de kinderen Lourens en Maartje Zonneveld.
