De stranding in 1979 tussen Castricum en Egmond
Het stormde hevig half december 1979. Een grote, man
nelijke potvis kwam zaterdag 15 december 1979 terecht
op het strand tussen Egmond en Castricum. De strand
vonders van Castricum en Egmond namen polshoogte.
Thijs Bakker vond het geen probleem dat de berging van
deze aangespoelde mannelijke potvis door de Egmondse
strandvonder Wijker zou worden verzorgd. De Castricumse
hulpstrandvonder weet maar al te goed hoeveel rompslomp
de berging van dergelijke dieren geeft. Thijs Bakker heeft
liever een lading hout te bergen.
Toen eenmaal de media over de stranding van de zeeko
los berichtten, stroomden tienduizenden nieuwsgierigen
toe. Ook souvenirjagers kwamen naar het strand en haal
den 's nachts al verschillende tanden uit de onderkaak van
de potvis. Onder de bezoekers bevond zich ook de direc
teur van het Museon te Den Haag. Het was hem er alles
aan gelegen het skelet in het nieuwe gedeelte van het mu-
Een mannelijke potvis op de grens van Egmond en
Castricum op het strand geworpen
van artikelen. Anderen bewaren nog spullen uit de Wan
Chun; deze zijn in verschillende Castricumse huizen nog
te vinden. Zo kreeg Dirk Bakker, de oudste zoon van Thijs
en Alie Bakker, een droom van een slaapkamer. Vader
Thijs bouwde een originele Wan Chun-hut op de zolder
verdieping. De deur was vanzelfsprekend een kajuitdeur.
In de huiskamer van Thijs en Alie staat een koperen an
kerlicht dat brandt op petroleum.
3. EEN POTVIS GESTRAND
Soms zijn er jaren dat er opvallend veel mannelijke pot
vissen de Noordzee-route kiezen in plaats van een route
via de Atlantische oceaan. In de jaren negentig van de vo
rige eeuw strandden bij Ameland, Texel, Den Helder, aan
de Belgische kust en in Denemarken potvissen. Vier potvissen tege
lijk op het strand van Ameland in 1998 baarden opzien.
Uit het boek 'Op het strand gesmeten; vijf eeuwen potvisstrandingen
aan de Nederlandse kust' blijkt dat de mensen ook in het verleden
massaal uitliepen om gestrande potvissen te bekijken. Die strandin
gen brachten wetenschappers en geestelijken tot uiteenlopende ver
klaringen. Zelfs Maarten Luther besteedde in de zestiende eeuw aan
dacht aan een gestrande potvis in Nederland. Ook tegenwoordig is
een stranding van een of meerdere potvissen nog steeds groot nieuws
in de media. In de afgelopen eeuwen zijn bij Wijk aan Zee, Zandvoort.
Egmond en op Texel potvissen gestrand.
Als deze reusachtige zoogdieren per abuis de Noordzee opzwemmen.
raakt hun sonarinstallatie waarschijnlijk in de war. De betrekkelijk on
diepe Noordzee met zijn zandige bodem lijkt de geluidssignalen van
het dier te verstoren of te vervormen. In de buurt van de verschillende
zandbanken krijgt de potvis het extra moeilijk. Kennelijk slaat de pa
niek toe en zwemt hij naar de fatale kust. Als deze eenmaal met hoog
tij de kust dicht genaderd is, is eb meestal dodelijk. In het steeds on
dieper wordende water strijdt het dier meestal een vergeefs gevecht
voor zijn leven. Het gevecht vergt enorm veel energie. Eenmaal uit
geput duwen de vloedgolven de potvis over zandbanken op de kust.
Als hij nog leeft, doet het eigen enorme gewicht hem bezwijken.
Het lichaam van het dier is perfect gebouwd, geschikt voor het leven
in diepe zeeën en kan goed de enorme druk van het water weerstaan.
Een potvis is in staat in de oceaan tot 3.000 meter diepte te duiken
op zoek naar zijn hoofdvoedsel inktvissen.
De kaak met ivoren tanden werd de volgende dag ingepakt om
verdere diefstal van tanden te voorkomen
seum te plaatsen. Ze wikkelden de onderkaak in dikke lagen plastic
om verdere diefstal van de grote tanden te voorkomen. De potvis
stonk enorm wat Thijs de uitspraak ontlokt: Je neus stond in de
krul".
Zo zorgden medewerkers van het Natuurhistorisch museum te Leiden
en van het Museon dat het dier werd ontleed en afgevoerd. Het pre
pareren van het skelet duurde maanden en het eindresultaat staat op
een prominente plaats in het Museon te Den Haag. Ook heeft deze
potvis model gestaan voor het kunststofmodel van de potvis bij
Ecomare Texel.
Cor Smit
Bronnen:
Archief gemeente Castricum
Op het strand gesmeten; vijf eeuwen potvisstrandingen aan de
Nederlandse kust
Internetsite Museon en Natuurcentrum Ameland
Met dank voor hun bijdragen aan:
Thijs en Alie Bakker-Bedeke. Kees Droog. C.J.W. Everts,
Bert Snijders, Bert Zandbergen
17
