6 Oktober 1799:
de dag waarop in Castricum geschiedenis werd geschreven
De route
zoals de
tssen het
wordt de
trlog van
iet eerste
lappelijke
nvasie en
tricum en
proces in
de Franse
las tricum,
ook voor
eefden en
■anse tijd.
anderwer-
akkerland
»ar aanlei-
en Bosch
1 Dr. J.W
ïeschiede-
n Duin en
:hting als
deze keer
:ze weg is
s en stam-
nilie heeft
s 1720 in
:r trekt de
eraties in
over onze
llenbergen
>rieken als
dag en de
leesplezier
n Zuurbier
voorzitter
Nederland in de tweede helft van de 18l eeuw
Het was de Republiek der Zeven Provinciën na de glorietijd in de 17e
eeuw niet goed vergaan in de 18e eeuw. Weinig was overgebleven
van de trotse natie die eeuwen lang de toon aangaf in West Europa
op economisch en politiek gebied, in wetenschap en cultuur.
De neergang mondde uit in een tweetal internationale debacles. De
eerste was het daverend verlies in de Vierde Engelse Oorlog waar
mee elke ambitie tot beheersing van de zee en de handhaving van het
immense koloniale rijk verdween. Het tweede incident was de inval
van Pruisen in 1787, het gevolg van interne tegenstellingen en bin
nenlandse politiek.
De binnenlandse problemen van de Republiek waren omvangrijk.
De patriottenbeweging was ontstaan, geïnspireerd door de ideeën
van de Verlichting en de Amerikaanse Revolutie en de onafhanke-
lijksoorlog, met als idealen 'de verklaring van de rechten van de
mens' en de totstandkoming van een constitutie die tot meer inspraak
in het landsbestuur zou moeten leiden voor met name de gegoede
burgerij
De beste samenvatting van het patriottische gedachtengoed werd ge
leverd door Joan Derk Van der Capellen, een edelman uit Overijssel.
In zijn anoniem verspreide pamflet van september 1781 'Aan het volk
van Nederland' vatte hij de heersende onvrede tegen de Stadhouder
Willem de Vijfde en zijn heersende regentenkliek samen:
O, landgenoten, nog eens, wapent U allen tesamen en draagt zorg
voor de zaken van het hele land, dat is voor Uw eigen zaken. Het
land behoort aan U allen met elkaar, en niet aan een Prins en zijn
groten alleen, die U, die ons allen, die Neerlands hele volk, de af
stammelingen der vrije Batavieren beschouwen en behandelen als
hun erfelijk eigendom.
De middenstand, die het meest te lijden had van de economische cri
sis, was de belangrijkste groep die de patriottische revolutie vorm
gaf. Overal in den lande werden vrijkorpsen opgericht naar het mo
del van de Amerikaanse militia en in veel steden werd het stadsbe
stuur overgenomen door patriottische raden o.a. in
Utrecht, Leiden en Delft. De Stadhouder ontvluchtte
het vijandige westen van de Republiek en ging in
Nijmegen resideren.
Ook in Castricum werd op 17 februari 1784 een
schutterij opgericht, die in 1787 na de Pruisische
inval op bevel van hogerhand weer werd opgehe
ven.
Het incident bij Goejanverwellesluis waar de echt
genote van de stadhouder, de Pruisische prinses
Wilhelmina, door het vrijkorps uit Gouda werd
verhinderd door te reizen naar Den Haag, was voor
Frederik Willem II van Pruisen aanleiding zijn zuster en zwager te
hulp te snellen. In september 1787 marcheerde de hertog van
Brunswijk met 20.000 Pruisen de Republiek binnen en ontmoette
verbijsterend weinig tegenstand. De patriotten hevig verzwakt door
interne tegenstellingen bleken met hun militia geen partij tegen een
goed georganiseerd staand leger. Op 1 oktober begonnen de Pruisen
hun aanval op Amsterdam. De vurigste patriotten uit het hele land
hadden daar een veilig heenkomen gezocht. Even werd bij Amstelveen
enige tegenstand geboden, maar de onderhandelingen waren reeds
begonnen. De patriotten gaven hun met moeite verkregen posities uit
handen uit angst voor het dreigende oranjegezinde volk (het grauw).
Velen van de 'vurig gezinde' democraten verloochenden het feit dat
ze ooit patriot waren. Duizenden patriotten en democraten vluchtten
naar Frankrijk o.a. de Beverwijkse schrijfsters Betje Wolff en Aagje
Deken.
Joachim Nuhout van der Veen, schout van Castricum van 1780 tot
1810 was een vurig aanhanger van de patriottische partij. Niet be
kend is of hij werd gedreven door de idealen van de revolutie en de
ideeën van de Verlichting. Velen van de francofiele bestuurders van
die tijd beschouwden zichzelf als 'natuurlijke erfgenaam' van de
macht en vond dat het besturen maar het best kon worden toever
trouwd aan mannen die op grond van fortuin en ontwikkeling het best
voor deze zware verantwoordelijkheden waren toegerust. Nuhout
van der Veen week in 1787 niet uit naar Frankrijk maar bleef in func
tie als schout in Castricum.
'Nu moeten we de burgerij tegemoet komen' zei Gijsbert Karei van
Hogendorp. 'Medezeggenschap van de burgers is onontbeerlijk voor
de nieuwe regering'Echter Stadhouder Willem had geen enkel besef
van de drijfveren van zijn tijd. Zijn stadhouderschap werd gegaran
deerd door de vreemde mogendheden Engeland en Pruisen. 'Geen de
mocratie' Onder raadpensionaris Van de Spiegel werd een orangisti-
sche restauratie georganiseerd. Geen sprake van vernieuwing. De macht
bleef bij de stadhouder en zijn regentenkliek. Mateloos impopulair wa
ren de strafmaatregelen tegen de achtergebleven patriotten.
De landing van de Engelsen op 27 augustus 1799
op het strand te Groote Keeten bij Callantsoog.
3