6 Oktober 1799: de dag waarop in Castricum geschiedenis werd geschreven De route zoals de tssen het wordt de trlog van iet eerste lappelijke nvasie en tricum en proces in de Franse las tricum, ook voor eefden en ■anse tijd. anderwer- akkerland »ar aanlei- en Bosch 1 Dr. J.W ïeschiede- n Duin en :hting als deze keer :ze weg is s en stam- nilie heeft s 1720 in :r trekt de eraties in over onze llenbergen >rieken als dag en de leesplezier n Zuurbier voorzitter Nederland in de tweede helft van de 18l eeuw Het was de Republiek der Zeven Provinciën na de glorietijd in de 17e eeuw niet goed vergaan in de 18e eeuw. Weinig was overgebleven van de trotse natie die eeuwen lang de toon aangaf in West Europa op economisch en politiek gebied, in wetenschap en cultuur. De neergang mondde uit in een tweetal internationale debacles. De eerste was het daverend verlies in de Vierde Engelse Oorlog waar mee elke ambitie tot beheersing van de zee en de handhaving van het immense koloniale rijk verdween. Het tweede incident was de inval van Pruisen in 1787, het gevolg van interne tegenstellingen en bin nenlandse politiek. De binnenlandse problemen van de Republiek waren omvangrijk. De patriottenbeweging was ontstaan, geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting en de Amerikaanse Revolutie en de onafhanke- lijksoorlog, met als idealen 'de verklaring van de rechten van de mens' en de totstandkoming van een constitutie die tot meer inspraak in het landsbestuur zou moeten leiden voor met name de gegoede burgerij De beste samenvatting van het patriottische gedachtengoed werd ge leverd door Joan Derk Van der Capellen, een edelman uit Overijssel. In zijn anoniem verspreide pamflet van september 1781 'Aan het volk van Nederland' vatte hij de heersende onvrede tegen de Stadhouder Willem de Vijfde en zijn heersende regentenkliek samen: O, landgenoten, nog eens, wapent U allen tesamen en draagt zorg voor de zaken van het hele land, dat is voor Uw eigen zaken. Het land behoort aan U allen met elkaar, en niet aan een Prins en zijn groten alleen, die U, die ons allen, die Neerlands hele volk, de af stammelingen der vrije Batavieren beschouwen en behandelen als hun erfelijk eigendom. De middenstand, die het meest te lijden had van de economische cri sis, was de belangrijkste groep die de patriottische revolutie vorm gaf. Overal in den lande werden vrijkorpsen opgericht naar het mo del van de Amerikaanse militia en in veel steden werd het stadsbe stuur overgenomen door patriottische raden o.a. in Utrecht, Leiden en Delft. De Stadhouder ontvluchtte het vijandige westen van de Republiek en ging in Nijmegen resideren. Ook in Castricum werd op 17 februari 1784 een schutterij opgericht, die in 1787 na de Pruisische inval op bevel van hogerhand weer werd opgehe ven. Het incident bij Goejanverwellesluis waar de echt genote van de stadhouder, de Pruisische prinses Wilhelmina, door het vrijkorps uit Gouda werd verhinderd door te reizen naar Den Haag, was voor Frederik Willem II van Pruisen aanleiding zijn zuster en zwager te hulp te snellen. In september 1787 marcheerde de hertog van Brunswijk met 20.000 Pruisen de Republiek binnen en ontmoette verbijsterend weinig tegenstand. De patriotten hevig verzwakt door interne tegenstellingen bleken met hun militia geen partij tegen een goed georganiseerd staand leger. Op 1 oktober begonnen de Pruisen hun aanval op Amsterdam. De vurigste patriotten uit het hele land hadden daar een veilig heenkomen gezocht. Even werd bij Amstelveen enige tegenstand geboden, maar de onderhandelingen waren reeds begonnen. De patriotten gaven hun met moeite verkregen posities uit handen uit angst voor het dreigende oranjegezinde volk (het grauw). Velen van de 'vurig gezinde' democraten verloochenden het feit dat ze ooit patriot waren. Duizenden patriotten en democraten vluchtten naar Frankrijk o.a. de Beverwijkse schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken. Joachim Nuhout van der Veen, schout van Castricum van 1780 tot 1810 was een vurig aanhanger van de patriottische partij. Niet be kend is of hij werd gedreven door de idealen van de revolutie en de ideeën van de Verlichting. Velen van de francofiele bestuurders van die tijd beschouwden zichzelf als 'natuurlijke erfgenaam' van de macht en vond dat het besturen maar het best kon worden toever trouwd aan mannen die op grond van fortuin en ontwikkeling het best voor deze zware verantwoordelijkheden waren toegerust. Nuhout van der Veen week in 1787 niet uit naar Frankrijk maar bleef in func tie als schout in Castricum. 'Nu moeten we de burgerij tegemoet komen' zei Gijsbert Karei van Hogendorp. 'Medezeggenschap van de burgers is onontbeerlijk voor de nieuwe regering'Echter Stadhouder Willem had geen enkel besef van de drijfveren van zijn tijd. Zijn stadhouderschap werd gegaran deerd door de vreemde mogendheden Engeland en Pruisen. 'Geen de mocratie' Onder raadpensionaris Van de Spiegel werd een orangisti- sche restauratie georganiseerd. Geen sprake van vernieuwing. De macht bleef bij de stadhouder en zijn regentenkliek. Mateloos impopulair wa ren de strafmaatregelen tegen de achtergebleven patriotten. De landing van de Engelsen op 27 augustus 1799 op het strand te Groote Keeten bij Callantsoog. 3

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Jaarboek Oud Castricum | 1999 | | pagina 3