ninklijk besluit wordt toestemming verleend het gebouw tijdelijk te
bestemmen voor de huisvesting van maximaal 125 patiënten.
De directie wordt opgedragen aan dr. Jacobi. Hij krijgt het druk want
daarnaast heeft hij in Amsterdam een functie als gerechtelijk ge
neeskundige in psychiatrische aangelegenheden. Tegelijk is hij aan
gewezen om op te treden als geneesheer-directeur van de nieuw te
bouwen inrichting. Het is een zware taak. De organisatie rond de
nieuwbouw verloopt zeker in de begintijd lang niet vlekkeloos. Zo
is er voor de aanvoer van bouwmaterialen wel een railverbinding
naar het station Castricum aangelegd, maar over het functioneren
daarvan is Jacobi niet tevreden.
Het nieuwe ziekenhuis.
In de laatste week van april 1909 kan de familie Jacobi hun nieuwe
huis op de hoek van de Bakkummerstraatweg (thans Van
Oldenbarneveldweg) en de Zeeweg - het huidige Fochteloo - betrek
ken. De maand daarop arriveren de patiënten die tot dan in de
Zwanenburgwal verpleegd werden. Daarmee is het ziekenhuis Duin
en Bosch dus in gebruik genomen. In dat eerste jaar zijn er ontwik
kelingen te melden die illustreren dat Jacobi het niet gemakkelijk heeft
met de provinciale politiek en de eerder genoemde inspecteurs. Het
betreft met name de verhoging van het maximum aantal patiënten.
In 1903 was diezelfde inspectie nog van mening dat een ziekenhuis
met 620 plaatsen te groot zou zijn voor één directeur en nu. in 1909,
wordt een verhoging tot 732 plaatsen billijk gevonden. Wat was het
geval? De overheid kampte met een groot tekort aan plaatsen voor
mensen die op kosten van het rijk verpleegd moesten worden, de zo
genaamde rijkspatiënten.
De bouw van Duin en Bosch was met hogere kosten gepaard gegaan,
in ieder geval hoger dan aanvankelijk was geraamd. Door het be
nutten van nog onbezette plaatsen en het realiseren van overcapaci
teit kon het provinciaal bestuur een lucratieve overeenkomst sluiten
met de rijksoverheid door het plaatsen van rijkspatiënten. De extra
inkomsten die deze maatregel met zich meebracht, waren voor het
bestuur belangrijker dat het goed tot ontwikkeling laten komen van
een net begonnen ziekenhuis.
Moeilijke start
Dr. Jacobi wordt al snel met grote problemen geconfronteerd. In 1910
worden in totaal 316 rijkspatiënten opgenomen: 230 mannen, bijna
allen afkomstig uit het rijkskrankzinnigengesticht in Medemblik en
86 vrouwen, voornamelijk overgeplaatst vanuit het gesticht in Grave.
De verhuizing vanuit Medemblik vond iedere maand plaats, telkens
zo'n 20 tot 30 patiënten. Voor dat doel werd in Medemblik een ex
tra wagon aan de trein aangehaakt. Deze werd bij aankomst in
Castricum weer afgekoppeld op de tramlijn van het ziekenhuis ge
rangeerd en het rijtuig werd door paarden naar het ziekenhuisterrein
gebracht. Met de directie van het gesticht in Medemblik was een bij
zondere regeling getroffen. Telkens werden in de week voorafgaand
aan de komst van de nieuwe patiënten hun dossiers met daarin de
ziektegeschiedenis toegezonden. Na bestudering door de artsen in
Bakkum kan men dus al vooraf de beste bestemming voor de nieu
we patiënten bepalen. Het blijkt een uiterst moeilijke categorie pa
tiënten. In het eerste jaar komen 28 ontvluchtingen voor, meestal om
dat men van oorsprong een zwervend bestaan gewend was.
De afgelegen ligging van het ziekenhuis bezorgt Jacobi grote zor
gen. Het is daardoor bijvoorbeeld moeilijk voldoende deskundig per
soneel te wervenVoor de elders schoolgaande kinderen van het per
soneel is de afstand van Bakkum naar het station Castricum even
eens bezwaarlijk. Een bevredigende oplossing daarvoor wordt ge
vonden door de railverbinding te gaan gebruiken voor het vervoer
van personen. De paardentram maakte circa 13 ritten per dag aan
sluitend op de aankomst van de treinen in Castricum.
De periode tot 1916
Als we de taakopvatting van Jacobi volgen, blijft de invloed van
Professor Winkler, die overigens meer neuroloog dan psychiater was,
duidelijk aanwezig. Naast het besturen van het ziekenhuis vult een
belangrijk deel van zijn dag zich met wetenschappelijk werk. Het
anatomiegebouw bij de begraafplaats is zijn werkterrein. Het be
werken en microscopisch onderzoeken van hersenpreparaten van
overleden patiënten heeft zijn grote interesse. Hij tracht enige sa
menhang te ontdekken tussen het afwijkende gedrag van zijn pa
tiënten en zijn bevindingen in het anatomiegebouw. Hij verzorgt in
een aantal vaktijdschriften publikaties over zijn wetenschappelijk
werk onder andere in "Het Ziekenhuis" en "Het tijdschrift voor
Geneeskunde".
De jaarverslagen, onder redactie van Jacobi, maken vanaf 1911 mel
ding van een toenemende beheersing van de ziekenhuisorganisatie.
De toon is optimistisch. Zelfs het uitbreken van de le wereldoorlog
lijkt de besloten ziekenhuis gemeenschap niet echt te verontrusten.
De directeur gaat eindelijk de vruchten plukken van zijn vele in
spanningen. Het verenigingsleven begint op gang te komen. Het fan
farecorps en de toneelvereniging verzorgen uitvoeringen. Door de
inspanningen van de personeelsvereniging "Ontwikkeling" vinden
voordrachten plaats. Door het personeel wordt een afdeling opge
richt van de Nederlandse Vereniging tot afschaffing van alcohol
houdende dranken en er kwam een afdeling van de Nederlandse
Ambtenarenbond tot stand.
Juist nu het reilen en zeilen van Duin en Bosch goed geregeld is,
wordt het gezin Jacobi dooreen zware slag getroffen. Op 23 december
1915 overlijdt de jongste zoon Willem Lodewijk, hij werd slechts 12
jaar oud. Misschien heeft die tragische gebeurtenis Jacobi's weer
stand gebroken, want nog in diezelfde maand wordt ook hij ziek. Hij
blijft lang bedlegerig. Toch is hij de zomer daarop volgend weer zo
ver hersteld dat hij zijn werk gedeeltelijk kan hervatten.
In het najaar van 1916 wordt hij echter ter observatie opgenomen in
de Boerhavekliniek. Eind november vindt een operatie plaats. Hoewel
de ingreep geslaagd lijkt, overlijdt hij in de nacht van 4 op 5 decem
ber toch nog plotseling.
Op 9 december wordt hij onder grote belangstelling op de begraaf
plaats van het ziekenhuis ter aarde besteld. Een granieten obelisk
houdt daar de herinnering levend aan de eerste geneesheer-directeur
van Duin en Bosch, die zo nadrukkelijk zijn stempel drukte op het
ziekenhuis zoals we dat nu nog kennen.
Gerrit Schumm
Bronnen:
Vijselaar, J. c.s.: Gesticht in de duinen, Hilversum, 1997.
Het Ziekenhuis, jaargang 1909 en 1911, tijdschrift.
Jaarverslagen van Duin en Bosch van 1909 t/m 1916.
Linda Kos, documentalist medische bibliotheek Duin en Bosch.
28
I
