Wie was Dr. J.W. Jacobi
Het museum van Duin en Bosch is in het bezit
van een aantal tastbare herinneringen aan de
eerste geneesheer-directeur.
In de eerste plaats is er zijn gefotografeerd por
tret: een ernstig ogende man kijkt strak maar
vriendelijk voor zich uit, een denker, een be
dachtzame man. Tot de collectie van het muse
um behoort ook zijn wandelstok, versierd met
een esculaap: in de Griekse mythologie de god
van de geneeskunst. Van onvervangbare waar
de zijn de door Jacobi zelf gemaakte foto-glas-
negatieven waarop de gebouwen en delen van
het landschap van het pas in gebruik genomen
Duin en Bosch te zien zijn. Ze zijn destijds door
zijn familie aan Duin en Bosch ge schonken. Zijn
naam wordt verder in herinnering gehouden
door de naar hem genoemde Jacobilaan.
Indien een andere arts aan de basis had gestaan
van Duin en Bosch, was er ongetwijfeld een an
der instituut gebouwd. Jacobi's ambities en
ideeën zijn van grote invloed geweest op het zie
kenhuis zoals dat in het begin van deze eeuw tot stand is gekomen.
Tussen 1880 en 1915 zijn in ons land 19 psychiatrische ziekenhui
zen gebouwd. Vrijwel alle zijn in een ander landschap gelokaliseerd
Dr. J.W. Jacobi
en zijn van een andere bouwstijl dan Duin en
Bosch. Met name inrichtingen met een prote
stants-christelijke signatuur ontwikkelden denk
beelden die nauwer aansloten bij dat wat toen
het "staatstoezicht voor krankzinnigen en krank
zinnigengestichten voor ogen stond. Zij intro
duceerden een therapeutische visie op de ar
chitectuur van gebouwen waar volgens hun
zienswijze psychiatrisch zieken optimaal be
handeld konden worden. Men ging er van uit dat
de inrichting het best verdeeld kon worden in
kleine paviljoens gegroepeerd rond de kerk. De
indeling van de gebouwen was zodanig dat het
personeel centraal in het paviljoen woonde. De
hoofdverpleegkundigen werden veelbetekenend
"huisvader" of "huismoeder" genoemd, om
daarmee het gezin als hoeksteen van de samen
leving en tevens als een systeem van waaruit in
principe positieve ontwikkelingen voort kunnen
komen, na te bootsen. In de hiërarchie van de
inrichting was de dominee gelijkwaardig aan de
geneesheer-directeur.
Jacobi deelde die opvatting niet en het heeft hem veel strijd gekost om
zijn opvattingen omtrent de bouw van een nieuw psychiatrisch zieken
huis gerealiseerd te krijgen. Over zijn boeiende leven gaat dit artikel.
26
Jan Willem Jacobi wordt op 31 mei 1865 geboren te Haarlem. Zijn
ouders behoren tot een milieu van gegoede burgers. Hij groeit op in
een harmonisch gezin en gaat naar de in Haarlem bekende school
van de heer Prinsen Geerlings. Daarna bezoekt hij het gymnasium
waar hij op 27 juni 1884 het eindexamen doet. Vervolgens studeert
hij medicijnen te Amsterdam, wordt arts in mei 1892 en promoveert
in 1896 tot doctor in de geneeskunde op een proefschrift, getiteld:
"Klinische waarnemingen op het gebied der acute infectieziekten".
De keus voor deze studie hangt nauw samen met zijn toenmalige
werkzaamheden in de infectie-afdeling van het Buitengasthuis, het
latere Wilheimina-gasthuis, in Amsterdam. Hij was daar in juli 1892
„Duin en Bosch"
Administratie Gebouw met Kouken.
Castncum.
inwonend assistent-geneesheer geworden en één jaar later benoemd
tot vervangend geneesheer-directeur.
In de periode 1899 tot 1908 worden te Amsterdam uit zijn huwelijk
met Marie Albertine van Leersum hun vijf kinderen geboren: vier
zoons en één dochter.
Belangstelling voor de psychiatrie
De nu volgende periode, zo zal later blijken, is beslissend geweest
voor de verdere carrière van Jacobi. In het Buitengasthuis komt hij
in contact met de in 1893 tot hoogleraar in de psy
chiatrie en neurologie benoemde Cornelis Winkler
(1855-1941). Winkler heeft onmiskenbaar zijn
stempel gezet op het wetenschappelijk denken,
maar ook op de verdere vorming van de jongere
Jacobi.
Winkler omschrijft hem als een "uitstekend onder
zoeker" met wie hij casuïstiek (de beschrijving van
een ziektegeschiedenis) verrichtte, onder andere
"een zeer fraai geval van Friedreichse tabes" (een
door de Duitse internist Nicolaus Friedreich om
schreven vorm van ataxie, een coördinatiestoornis
tussen het motorisch zenuwstelsel en de spieren).
De loopbaan van Jacobi verloopt voorspoedig. Hij
wordt aangesteld als "uitwonend" eerste genees-
Het administratiegebouw met de keuken.
