De Holland
N.V. ZUIVELFABRIEK EN MELKINRICHTING
Hij maakte veel chocolademelk. De meeste chocolademelk werd ge
maakt tijdens de demobilisatie, toen die jongens uit Indonesië terug
kwamen. Daarvandaan heette die chocolademelk ook 'demob'
Ik was er elke nacht om drie uur uit. Dat heb ik wel tien jaar gedaan.
Als 's avonds de melk binnen kwam van de melkrijders werd dat op
geslagen in een tank en draaide ik die melk in de kaasbakken en on
derzocht ik de melk op vetgehalte en dan riep ik de kaasmaker die
ejfe verderop woonde en die ging dan aan het werk. Daarna liet ik
de roomtanken leeglopen in de karn en liet hem draaien. Als ik door
het glaasje dan een beetje boter zag. belde ik de botermaker. Ik maak
te ook de melk klaar die de slijters 's morgens kwamen halen. Daar
had je alle dagen 5000 liter voor nodig.
Voor Egmond en Uitgeest werd de melk door de melkrijders om een
uur of vijf weggebracht. De melk moest eerst op vetgehalte worden
gebracht met de melkcentrifuge. Je draaide bij wijze van spreken
2000 liter taptemelk en 3000 liter volle melk en dan onderzocht je
het. Soms moest er vet uit vandaan, dan weer moest er room worden
toegevoegd om het vetgehalte op peil te brengen. Het was ver
schrikkelijk hard werkenEr werd nooit gevraagd hoe je je werk klaar
kreeg. Toen ik begon verdiende ikf28.- per week en na I jaar f 31 .-
met een liter melk en soms een pond boter.
Er gebeurden natuurlijk wel eens ongelukken, dat er een zooi melk
Gezicht vanaf de Breedeweg omstreeks 1947. Links staan de pro-
dukten voor de melkboeren klaar, (boven).
Laboratorium van de melkfabriek, (onder).
wegliep en dan was je ook het vet kwijt. Als je een plas melk kwijt
bent is niet zo erg, maar het vet...! Je moest altijd zorgen aan het eind
van de maand dat die lijst rond zat. Als we een tekort hadden en ik
had een tank van 5000 liter en je kon er een kilo of vier vet mee ver
dienen. dan deed je daar gewoon water in. Dan kwam het vetgehal
te ook weer goed. Maar dan moest je altijd we! uitkijken voor de keu
ringsdienst anders waren we de sigaar.
Ik maakte ook alle dagen yoghurt en zoals je weet van yoghurt maak
je yoghurt. Ik nam altijd een monster van de yoghurt die klaar was en
dat onderzocht ik op het laboratoriumDat: had je een uitstrijkje op
een glazen plaatje en bekeek je onder de microscoop. De verhouding
tussen de melkzuurbacterie en de yoghurtbacterie moest zo'n beetje
gelijk zijn. Altijd die verhouding in de gaten houden. Dan moest je die
yoghurt wegzetten in bakken en daarmee werden zo'n 1000 halve li
terflesjes gevuld en die moesten twee uur op temperatuur blijven staan
in water van 47 graden. Dat water moest je verhitten met stoom.
We hadden een liggende en een staande stoomketel, die met kolen ge
stookt werden. We kregen een nieuw ketelhuis en toen kwam er in onze
ogen een hele grote ketel in te liggen. Die ketel had een bak. die je
met kolen gevuld naar de ketel kon rijden en daar aan een ketting han
gen. De bak liet je dan leeglopen in het reservoir en daar draaide een
spiraal de kolen in het vuur. Voor de staande ketel moest je nog ge
woon met kruiwagens koten halen en in het vuur gooienDat was ook
het werk van de centrifugist. Voordat hij 's avond naar huis ging moest
hij het vuur schoonmaken, sintels eruit halen enz. Je had peilglazen
langs de ketel, zodat je kon zien of er genoeg water in de ketel was.
Co Res was er alle avonden, die was altijd aan het melk lossen en
hielp bij het zwaarste werk. Co Res maakte die avond de ketel af, een
beetje kolen erop en een kar koten erbij. Je mocht nooit weggaan
zonder dat dit gebeurd was, zodat je 's nachts niet eerst ook nog eens
kolen moest gaan halen. Wat doet Co Res nu; die draait die twee kra
nen van de peilglazen dicht, dus ik kom 's morgens aan en ik hoor
die kranen open te zetten. De kranen stonden eigenlijk altijd open
wat niet mag. want als een peilglas springt dan vliegt het ook alle
kanten heen. Maar goed. het is jaren zo geweest.
Ik kom 's morgens draai de stop om en de ketel begint te draaien en
je klapt er nog eens een keer met de pook doorheen en de rest gaat
dan vanzelf. Ik ben er nog wel 5 of 6 keer geweest en heb gezien dat
er nog water genoeg is. Toen is het een uur of 8 en Van Eik komt kij
ken en we staan in de deur van het ketelhuis en toen zakt die ketel in
mekaar. Het was een schril gezicht. De stoom vloog alle kanten op
en we werden zowat weggeblazen. Van Eik zegt tegen me: "Klaas
dat is fout". De beveiliging had niet gewerkt. De kosten van een nieu
we ketel waren toentertijd f 12.000.- Het was een ramp. De fabriek
stond zowat stil ook. We hebben door veel overwerk en nachtwerk
evengoed gedraaid tot de nieuwe ketel kwam.
Ik weet nog dat mijn vrouw en ik de eerste keer omstreeks 1950 een
week met vakantie gingen. Ik heb eerst twee dagen en een nacht over
gewerkt, anders kon ik niet met vakantie. Ik moest yoghurt op voor
maken en vla, je moest dit en je moest dat. Ik had toen twee dagen en
een nacht gewerkt en ik kreeg toen een dubbel weeksalaris. Onze va-
9
