1
Elisabeth Kieft-Slot met koffiepoten
familieleden voor het huis aan de
Rijksweg te Limmen.
haar herbenoeming oefent Elisabeth haar praktijk niet lang meer
uit. In 1910 wordt ze ernstig ziek. Zij ondergaat een zware opera
tie in een ziekenhuis in Amsterdam en komt daar ook te overlij
den. Het graf van deze vrouw, die ongetwijfeld veel heeft bete
kend voor de gezondheidszorg in Castricum, kan men nog aantref
fen op het kerkhof van de Hervormde Kerk te Limmen.
JohannaJ. Vahl, 1911-1931
Johanna Jeanetta Vahl, geboren 7 oktober 1882 in Heiloo, behaal
de haar diploma als vroedvrouw te Groningen op 17 december
1910 en werd benoemd tot Gemeente Vroedvrouw te Castricum
met ingang van 16 mei 1911. Ze was de opvolgster van Elisabeth
Kieft-Slot. Een vroedvrouw in gemeentedienst werd verondersteld
armlastigen gratis of tegen een geringe vergoeding te helpen en
daarvoor werd haar door de gemeente een salaris betaald, dat in
het geval van Johanna Vahl aanvankelijk 200 gulden per jaar
bedroeg. Daarnaast had een vroedvrouw inkomsten van haar parti
culiere praktijk, waarbij soms een aanzienlijke concurrentiestrijd
bestond met de plaatselijke artsen, die ook de verloskundige prak
tijk beoefenden en een belangrijke, vaak beslissende, stem hadden
in de wijze waarop een bevalling moest verlopen. Johanna Vahl is
een dergelijke concurrentie waarschijnlijk lange tijd bespaard
gebleven, omdat de Castricumse arts Schoonhoff zich van de ver
loskundige praktijk nogal afzijdig schijnt te hebben gehouden en
juist had gepleit voor de aanstelling van een vroedvrouw. Er zijn
overigens vrijwel geen gegevens over de omvang van de verlos
kundige praktijk als die van Johanna Vahl, met uitzondering van
een mededeling in 1929, als het gemeentebestuur aan de inspec
teur van de volksgezondheid meldt, dat door mej. J. J. Vahl in
november in 10 gevallen verloskundige hulp werd geboden, wat
over een heel jaar gerekend zou neerkomen op assistentie bij ruim
100 bevallingen.
In latere jaren ondervond Johanna Vahl waarschijnlijk wel concur
rentie van een arts als Leenaers, die de verloskundige praktijk niet
schuwde. Mevrouw Scholten-Kloes, die van 1937 tot 1969 als
vroedvrouw in Castricum werkzaam is geweest, doet over de con
currentie door de artsen vrij bitter: "De dokter hoefde op de vraag
of een bevalling door een vroedvrouw zou mogen worden verricht
maar even de wenkbrauwen op te trekken en met het hoofd te
schudden en hij had weer een klant van de vroedvrouw afge
snoept"Volgens mevrouw Scholten-Kloes was het bestaan van
een vroedvrouw in een kleine gemeente als Castricum dan ook
zeker niet ruim. Ca. 80 bevallingen per jaar, waarvoor per beval
ling 15,- werd ontvangen, was normaal. Dat ook Johanna Vahl
met krappe inkomsten kampte, kunnen we opmaken uit de brief,
die zij gedateerd 3 september 1922 aan het gemeentebestuur van
Castricum stuurt, met het verzoek om verhoging van haar jaarsala
ris van 750.- naar 1000,-, omdat zij "door minder gunstige toe
stand in deze gemeente, voor een deel hare verloskundige hulp
voor een laag tarief moet verrichten, of in sommige gevallen zelfs
zonder betaling moet helpen degene die in andere jaren steeds
behoorlijk betaalden"
Ze merkt nog op. dat ook Heiloo en Heemskerk reeds 1000.- per
jaar aan de vroedvrouwen betalen. Nog dezelfde maand wordt de
salarisverhoging door de toch over het algemeen zuinige
Castricumse gemeenteraad goedgekeurd.
Over een aantal bijzonderheden uit de loopbaan van de ongehuwd
gebleven Johanna Vahl wordt bericht door Q. de Ruijter in zijn
boek "Schippers van het Stet". Hij uit zich zeer lovend en noemt
Johanna Vahl door haar bekwaamheid en doortastendheid in de
dorpsgemeenschap zeer gezien. Hij memoreert de slechte omstan
digheden, waaronder zij haar werkzaamheden aanvankelijk moest
verrichten, bij nacht en ontij op de fiets over slechte wegen, terwijl
de families, die zij bezocht, niet beschikten over gas, elektriciteit
en waterleiding.
Verongelukt met motorfiets
Het feit, dat Johanna Vahl op een gegeven moment een motorfiets
aanschaft moet waarschijnlijk niet worden gezien als een teken
van haar toegenomen welvaart, maar lijkt vooral bedoeld om haar
praktijk naar omringende gemeenten uit te breiden en een beter
inkomen te verkrijgen.
De motorfiets is er overigens op tragische wijze de oorzaak van
dat Johanna Vahl op nog geen vijftigjarige leeftijd komt te overlij
den. Nabij haar woning aan de Sifriedstraat kwam zij met haar
motorfiets onder de tram van het Provinciaal ziekenhuis.
Wat de toedracht van het ongeluk betreft geeft het
Noordhollandsch Dagblad nadere bijzonderheden: op maandag 3
augustus 1931 schrijft het blad:
"Omtrent het treurig ongeval dat mej. J.Vahl. verloskundi-
19
