De parochiekerk Sint Pancratius tot aan de reformatie
Castringhem, dorp in Kennemerland
De hier gebruikte naam Castringhem is ontleend aan de oudste
geschiedbronnen van de abdij van Egmond. Hoewel archeo
logische vondsten dateren uit de eerste eeuwen na Chr. en nog
vroeger, is uit deze oude plaatsnaam met de uitgang -inghem of
-heem af te leiden, dat hij stamt uit de vroege middeleeuwen, de
6e - 9e eeuw (4). De eerste verklaring van deze naam is. dat hij
komt uit het kustgermaans van na de volksverhuizing, en samenge
steld is uit een persoonsnaam en de uitgang -inghem, duidend op
een nederzetting aan water, hetgeen in die tijd ook het geval was.
Een andere gaat er van uit. dat de omgeving van Velsen, waarin
een koningsgoed lag - een schenking van Karei Martel aan
Willibrord -. reeds vroeg een frankische invloed onderging. De
namen Scupildhem (Schepelenberg) en Castringhem zouden dan
kunnen zijn afgeleid van een gallo-romeinse naam.
De andere helft van het dorp
De banne van Castricum bestond uit vijf buurtschappen. In het
oosten, op geestgrond gelegen, de buurten Noordend. Ooster-
Afbeelding
Hel kerkgebouw gezien vanuit liet noordoosten. Tekening Nico Lute.
buurt en Heemstede, in het westen Kleibroek (aan Duin) en
Kerkbuurt.
Op oude topografische kaarten van Castricum uit de 17e en 18e
eeuw lijkt het westelijke deel van het dorp te ontbreken, of beter
gezegd onder het duingebied te zijn verdwenen. De kerk lag nu
niet bepaald in het midden, maar in het westen van het dorp. De
Kerkbuurt werd toen slechts van de duinrand gescheiden door een
smalle strook, die bij de Kleibroek behoorde. De in de 8e - 10e
eeuw voortdurend in kracht toenemende zandverstuivingen de
den eerst de 'oude duinen' ontstaan, die plaats moesten maken
voor de 'jonge duinen'. Bij de vorming van de hoge duinheuvels,
eerst in de 12e of 13e eeuw, schoof een steile duinwand steeds
verder naar het oosten op. In Castricum is deze later door
zandafgravingen nogal aangetast. Wij menen dat, evenals in
Heemskerk het geval is, ook in Castricum aanvankelijk een
'Duinbuurt' heeft bestaan. Dit zou verklaren, dat de Kleibroek
soms Kleibroek aan Duin wordt genoemd. Vóór 1200 zou er een
'Duinbuurt' geweest kunnen zijn. waartoe omgekeerd de Kleibroek
(broek is drassig stuk land) behoorde. Hierbij wordt aangenomen
dat met de Kerkbuurt mee er altijd vijf buurten hebben bestaan.
Er moet dan een migratie naar de oostelijk gelegen buurten
hebben plaats gevonden (5).
Het dorp kri jgt een kerk
De buurtschappen op de geestgronden kwamen spoedig in aanra
king met het christendom door angelsaksische zendelingen, waar
onder Willibrord en ook Bonifacius. Zij brachten hun missie
vanuit het oude romeinse steunpunt Velsen. later de eerste
hoofdkerk van het decanaat Kennemerland. Omdat alleen de
kuststrook nog maar was bewoond, werden hier de eerste, houten
kapellen gebouwd in S.Agathenkirica (Beverwijk). Hemezenkirc.
Castringhem. Limbon. Thorengest (Dorregeest), Heiligheloo en
Scoirle. In sommige van deze dorpen zijn bij opgravingen in en
rond de oude kerken resten van houten gebouwtjes aangetroffen.
De traditie wil dat in het dorp Castricum omstreeks 900 al een
kapel heeft gestaan, gebouwd tegen een uitkijktoren (6).
Hoe de parochie van Castricum is ontstaan, en in welk jaar zij
zelfstandig werd. kan men hoogstens vermoeden. Castricum is de
plaats waar de oeroude weg vanaf Velsen naar het noorden zich
splitst in de richting van Limmen en Heiloo op de oude strandwal
en de richting Bakkum en Egmond door het jongere duin. Een
dochterkerk van de abdij van Egmond was ze niet. Zij komt niet
voor op de kerkenlijst uit het Liber Sancti Adalberti (ca 1150) en
gezien de strijd van de Castricummers tegen de monnikken en
buren van Egmond omstreeks 1100 ligt het ook niet voor de hand.
De meest zuidelijke kapel, die de abdij stichtte was in 1351 in
Bakkum. Maar lang voor die tijd moet Castricum al een parochie
in volle rechten zijn geworden, hoewel pas in 1351 de eerste
pastoor bij name wordt genoemd: Dirck Gerritsz. van Nortich
(Noordwijk), die door de graaf van Holland het huis Cronenburg
als woning kreeg toegewezen.
Dat Castricum een dochter van Limmen zou zijn geweest is zeer
onwaarschijnlijk. Zij zou dan ongetwijfeld met de moederkerk
Limmen en dochterkapellen Akersloot en Uitgeest in 1108 aan
