ien vastge-
gesteld.
iing, een
ïkleen kan
muntgas-
150 m3 gas
iruik moet
den toe-
Castricum
iat jaar de
hiervoor
schommelt
732 m3 per
ine meters
en voor
4%); voor
overige
en 200 hl
ruikt voor
-ht aan de
als eerste
idbouwers.
lengte van
tuntmeters
door de
;n met de
>89 gulden
orlog met
ongunstig
iren van de
volgens de
400 gulden
19 wordt er
tale lengte
de fabriek
over het
rt; na de
n, le en 2e
iet net een
elling om
rs van de
chten al in
stuur 'om
owel voor
en ook de
waarin zij
en worden
oners der
n, zoowel
ir had het
nenlandse
rste en de
ter dat er
met name
Afbeelding 9
De gasploeg voor de kapperswinkel van Bertus Stuifbergen aan
de Dorpsstraat nu het tabakswinkeltje van 'Guurtje'; v.l.n.r.
Nijsen, Nijman, Korsman, Korver en kantonnier Bot.
Regelmatig komen verzoeken van de Castricumse bewoners
voor plaatsing van straatlantaarns. In 1924 is dit een
verzoekschrift dat door 29 bewoners van de Torenstraat,
Ruiterweg en Hoogevoort is ondertekend. In dat jaar staan er
inmiddels 75 lantaarns in de gemeente, waarvan er 6 de gehele
nacht door branden. Een jaar eerder is op verzoek van de ver
eniging 'Castricum Vooruit' voor het huis van de verloskundige
in de Burg. Mooijstraat een lantaarn geplaatst, die de gehele
nacht brandt. Met de groei van Castricum wordt de
straatverlichting gestaag uitgebreid. Zo bedraagt het aantal
lantaarnpalen in 1914, 1924, 1934 en bij de laatste opgave in
1940 achtereenvolgens 50, 75, 179 en 257 stuks.
Het aansteken en doven van de vele lantaarnpalen is een
arbeidsintensief gebeuren. In de twintiger jaren worden de
meeste gaslantaarns van een zogenaamd uurwerk voorzien.
Nog later worden deze uurwerken vervangen door drukstoot-
apparatuur; dit is een automaat die reageert op een verhoging
van de gasdruk in het buizennet vanuit de gasfabriek, waardoor
de gastoevoer naar de waakvlam wordt geopend of gesloten.
Bij een opgave in 1933 zijn er van de 156 lantaarns nog slechts
2 op handbediening. Ook blijkt uit deze opgave dat er grote
verschillen bestaan in de lichtopbrengst van de lantaarns; zo
zijn er 4-, 3- of 2-vlamslantaarns in aantallen van resp. 10, 67
en 79 lantaarns. Op de belangrijkste (kruis)punten worden de
4-vlamslantaarns geplaatst.
Afbeelding 10
Vanaf de gasfabriek komen we over de spoorweg aan de
Dorpsstraat rechts van de weg tegenover Funadama hier een op
gas gestookte straatlantaarn tegen; het is omstreeks 1916, rechts
van de weg liggen de tramrails van de stoomtram.
worden de broederswoningen op het Gestichtsterrein van Duin
en Bosch genoemd: "die toch zeker niet minder kostbaar zal
zijn, als een eventuele aansluiting voor de Hoogevoort, terwijl
in de broederswoningen voor verlichting electrisch licht
aanwezig is en ondergetekenden zich met een olielamp of een
stukje kaars moeten behelpen, verzoeken nogmaals beleefd
doch dringend dat ook hunner woningen in het gasbuizennet
worden opgenomen, temeer daar zij met den op handen zijnde
winter totaal van alles zijn verstoken en alleen zijn aangewezen
(vooral met het oog op de bereiding van spijzen en dranken) op
het gebruiken van fornuis of kachel, waar geen of altijd in zeer
ontoereikbare mate, brandstof voor aanwezig is.
Vanwege de hoge kosten is het advies van de gascommissie
negatief. Om dezelfde redenen werd eenzelfde verzoek reeds
eerder afgewezen. Hierbij werd opgemerkt dat de prijzen van
de materialen door de oorlogsomstandigheden weer zijn
gestegen.
In de beginjaren van de gasfabriek werd het buizennet nog
maar beperkt uitgebreid. Was het eind 1914 ruim 9 km, vijftien
jaar later, eind 1929, is het nog maar 11 km. In de dertiger jaren
komt de grote uitbreiding met aan het einde van 1939 een totale
lengte van niet minder dan 27 km.
Afbeelding 8
De gasploeg aan het werk bij de hoek Stetweg/ Van
Oldenbarneveltweg in Bakkum; v.l.n.r. Jan Korsman, Jan
D. Korver, Van der Himst, Jaap Beentjes, Cees van der Himst,
Jan Stel en Frans Zonneveld.
Straatverlichting op gas
Bij de opzet van de gasfabriek in onze gemeente wordt in
hoofdzaak gedacht aan gas voor verlichtingsdoeleinden. De
straatverlichting op gas wordt dan ook ervaren als een van de
eerste symptomen van de moderne tijd na eeuwen van duister
nis en schaarse olielampjes. Belangrijk element in de
besluitvorming voor de bouw van een gasfabriek vormt daarom
ook de straatverlichting. Al tijdens de bouw van de gasfabriek
wordt door Rijkswaterstaat goedkeuring verleend om langs de
Rijksweg (Dorpsstraat) gasstraatverlichting aan te leggen en
daarop 14 gaslantaarns aan te sluiten. Bij de bouw van de
fabriek hoort ook de levering van 30 complete lantaarnpalen en
20 lantaarns, die op de bestaande (olie) lantaarnpalen kunnen
worden gemonteerd.
Het gasverbruik aan de straatverlichting is voor de gemeente
een aanzienlijke kostenpost. Waar dit mogelijk is wordt het
aantal branduren verminderd. Zo wordt bij volle maan de
straatverlichting niet ontstoken en worden de meeste
straatlantaarns al om half elf 's avonds gedoofd.
Ryksstraatweg. Castrikum
9
