Het onderwijs in Castricum vanaf de Tweede Wereldoorlog
Inleiding
Dit artikel behandelt de geschiedenis van het Castricumse onder
wijs vanaf 1940 tot de zeventiger jaren.
In het 11e Jaarboekje 1988 van de Stichting Werkgroep Oud
Castricum zijn ook een drietal artikelen over het onderwijs,
waaronder 'De dorpsschool van Castricum in de jaren 1800 tot
1860' en 'Het onderwijs in Castricum van 1850 tot 1940'
opgenomen.
De oorlogsjaren
Op 10 mei 1940 vallen Duitse troepen ons land binnen en wordt
Nederland binnen enkele dagen bezet. Castricum telt dan zo'n
8200 inwoners. Voor de Castricumse kinderen staan een Rooms-
Katholieke, een Protestants Christelijke en een Openbare lagere
school ter beschikking, daarnaast is er een RK kleuterschool,
waar ook niet katholieke kleuters worden toegelaten.
De RK jongensschool en RK meisjesschool zijn in een gebouw
aan de Alkmaarderstraatweg gevestigd, naast het zusterhuis
staat de kleuterschool. De beide andere scholen staan in Bak-
kum, de openbare aan de Bakkummerstraat en de 'School met
den Bijbel' aan de Van Oldenbarneveltweg. Aanvankelijk gaat
het schoolleven gewoon door, maar geleidelijk zullen zich grote
veranderingen voordoen. Tijdens de mobilisatie van het Neder
landse leger eind 1939 begin 1940 wordt een deel van de jongens
school door de legerleiding gevorderd voor inkwartiering van
soldaten. Leerlingen worden in de gymzaal en gangen onderge
bracht, die tot provisorische lesruimten zijn omgetoverd. Ook de
meisjesschool verleent overigens strikt gescheiden gastvrijheid
aan de jongens. Ook de Duitse bezetter heeft enige malen ge
bruik gemaakt van schoolgebouwen.
Afbeelding 1
1942 Groep kleuters van de fröbelschool van de zusters aan de
Alkmaarderstraatweg. Dit was in de oorlogsjaren en nog lang
daarna de enige kleuterschool in Castricum. Kinderen van alle
gezindten werden op deze bewaarschool toegelaten. Kinderen
van bekende Castricumse families komen er op voor, zoals
Beentjes, Stuifbergen, de Zeeuw, Res, Van Amsterdam en de
Vries, (collectie H. Heideman)
Geleidelijk wordt de toestand echter grimmiger. Zo moet Burge
meester Sloet op last van de Duitsers met ingang van 1 september
1941 Joodse kinderen de toegang tot de scholen ontzeggen. Hij
geeft 5 kinderen op, die allen op de openbare school in Bakkum
zitten.
Evacuatie
Castricum wordt tot 'Sperrgebiet' verklaard, waar uitsluitend be
zitters van een 'Ausweis' toegang hebben. Bakkum is een voor
vrijwel iedereen verboden gebied. Uitsluitend met een speciale
pas mag men de grens overschrijden. Grote delen van Castricum
en Bakkum worden gesloopt, bewoners moeten maar zien hoe ze
zich redden. In november 1942 moet een groot deel van deCastri-
cumse bevolking het dorp verlaten. Men vertrekt naar omliggen
de gemeenten en de Zaanstreek, maar velen worden ook naar het
verre Oost- Groningen geëvacueerd. In december is de helft van
de bevolking verdwenen en in september 1943 worden nog eens
zo'n 2000 mensen weggejaagd. Het inwomertal is dan van 8.964
naar 3.009 personen teruggelopen. Uiteraard zijn de scholen
door het vertrek van de gezinnen goeddeels ontvolkt. De 2 Bak-
kumse scholen mogen niet meer bezocht worden en worden defi
nitief voor inkwartiering van soldaten gevorderd.
Vervoersproblemen
Ook de onderwijzers ontkomen niet aan deportatie. Enigen
daarvan zullen nooit weerkeren, omdat zij hun domicilie defini
tief elders kiezen. Meester Bodewes van de Augustinusschool
reist elke dag met de trein van Zaandam naar het dorp om les te
geven. Na het wegvallen van het openbaar vervoer komt hij elke
dag op de fiets met 'antiplofbanden'
Juf Kuiper van de eerste klas van dezelfde school komt elke dag
lopend uit Heiloo.
Alternatieve huisvesting
Kinderen van de openbare school worden ondergebracht in loka
len van de RK scholen. Die van de Christelijke school verhuizen
van het ene naar het andere adres. Van de aanvankelijk 96 leerlin
gen zijn er nog zo'n 30 overgebleven.
Hoofdonderwijzer J. Smit vertrekt in 1942 en zal nooit op zijn
school weerkeren, hij blijft na de bevrijding in zijn nieuwe woon
plaats. Onder leiding van meester Joor krijgen de kinderen les op
verschillende adressen: Cafe De Landbouw aan de Dorpsstraat,
de RK scholen, woonhuizen aan de Jacob Catsstraat, Koningin
Julianastraat 35 (deze straat was op last van de bezetter omge
doopt in M.H. Trompstraat) en de Brakenburgerstraat 39. In de
hongerwinter van 1944 -1945 wordt aan de nog resterende 16 kin
deren i.v.m. brandstofschaarste les in huiskamers van ouders ge
geven. Van de weinige leerlingen van de openbare school worden
de meesten naar de RK fröbelschool gestuurd.
Hoofdonderwijzer Zinkweg gaat in 1943 met pensioen.
Duitse les
De RK scholen gaan met een drastisch ingekrompen bevolking
3
