Thwmjori's Totebel.
Toon cia' het>». <k v <rgc» kijk
Zeven vi?oL|- i.gei.T
Nu behoet t<? si'ooraeji
Onbeladen. T m koineu,
Afbeelding 4
Leesboekje begin 19e eeuw.
Teleurstelling
Schoolopziener mr. G. van Leeuwen, advocaat te Alkmaar en la
ter Kamerlid voor de Anti-Revolutionairen, steekt in zijn eerste
rapport zijn teleurstelling niet onder stoelen of banken: het in de
kerk getimmerde schoolvertrek is in middelmatige staat; het is
ruim genoeg voor honderd leerlingen, maar de meubelen zijn
slecht en onvoldoende en het lokaal is niet zindelijk. De vorde
ringen van de leerlingen zijn beneden verwachting en het ont
breekt aan stilte en orde.
Van Leeuwen laat het er niet bij zitten: na een ernstig onder
houd met meester Schut, die dadelijk beterschap belooft, maakt
hij zijn opwachting bij de burgemeester, die de gebreken aan de
school erkent en zegt te zullen doen wat hij kan.
Van Leeuwen blijft niet lang weg uit Castricum: enige maanden
na zijn eerste bezoek kan hij constateren dat er niets veranderd
is in de school, maar gezien zijn rapport had hij dat ook niet ver
wacht; hij is er namelijk in opdracht van de Provinciale Commis
sie van Onderwijs op uit om de bekwaamheid van meester
Schut te onderzoeken. De uitslag valt positief uit:
"Het onderwijs was geschoeid op de leest van den Heer Prinsen;
men gebruikt diens boekjes; ook die van de maatschappij tot nut
van 't algemeen, van Wester en Anslijn, men rekende naar Prin
sen... De kinderen schrijven te kort ineen... en dat zij woorden,
geen letters lazen... Ik beval hem vooral aan om te zorgen dat de
werkzaamheden dagelijks goed en wel zoodanig verdeeld wer
den, dat elk zijne bezigheden vond: - het eenige middel om der
vrolijke en speelsche jeugd den mond te stoppen... De stilte in de
school laat te wenschen over - het ontbrak dan ook heden weder
niet aan vermaningen en teregtwijzingen, die welmeenend wer
den opgenomen. Ik geloof aan den meester, die met den besten
wil en de noodige wetenschap evenwel den rechten slag mist."
Een neveneffect van de bezoeken van Van Leeuwen is, dat het
leerlingenaantal weer snel oploopt, naar rond de negentig.
Heeft hij ook kennis gemaakt met de pastoor en bij hem een
meer geregeld schoolbezoek van de katholieke kinderen be
pleit? Of hadden de ouders weer moed geput uit het feit dat de
school nu regelmatig geïnspecteerd werd?
Twee, soms drie keer per schooljaar verschijnt Van Leeuwen in
het dorp, aandringend bij meester Schut op een "meer geregel
de bezigheid" voor de kinderen. Ondanks het feit dat stilte en
orde nog steeds onvoldoende zijn, blijft hij hopen dat meester
Schut het zal gaan redden: "de man is bekwamer dan menig an
der onderwijzer, maar zijne practische slag beantwoordt in gee-
nen deele aan zijne wetenschap".
Met het plaatselijk bestuur, dat geen cent uitgeeft voor verbete
ring van de school, heeft Van Leeuwen minder clementie:
"...een volgende vermaning zal zeker van noode zijn, alzoo het
bestuur alhier in alle zaken achterlijk is en de Burgemeester ge
woon is veel te beloven, doch weinig na te komen."
Opnieuw tekenen van schoolstrijd in het dorp
Bij de kerkvoogden van de Hervormde gemeente is beroering
ontstaan over het feit dat de gemeente het schooldeel van de
kerk niet onderhoudt. "Geen kerkgenootschap welks leden nau
welijks het achtste deel der bevolking uitmaken behoeft zorg te
dragen voor een gebouw in hetwelk alle kinderen, zonder on
derscheid van Kerkgenootschap, onderwijs ontvangen", schrijft
de kerkeraad in 1837 aan het gemeentebestuur. De huur die
slechts tien gulden per jaar bedraagt, moet drastisch worden
verhoogd om "in de gebreken van de kerk te voorzien".
Deze kwestie mist zijn uitwerking niet in het dorp; de verhou
ding tussen hervormden (de kerkeraad) en katholieken (de ge
meenteraad), verslechtert snel: de brieven over en weer zijn uit
erst scherp. Het gaat na enige maanden allang niet meer over
de huurverhoging. Het komt zelfs zover, dat de gemeente het ei
gendomsrecht van de kerk claimt (de dorpskerk waarin de
school zich bevindt was tot de reformatie katholiek). Ook, het
kan niet anders, wordt het slechte onderwijs van "den hervorm
den schoolmeester" in de discussie betrokken. Maar - en dat is
nieuw - het onderwijs wordt nu niet alleen aangevallen op de
slechte didactische kwaliteit; ook tegen de inhoud van het on
derwijs, met name de "leering" van meester Schut, rijzen be
denkingen. Ouders komen bij het plaatselijk bestuur klagen
over het "zingen" (van psalmen) en "lezen" (van de bijbel) van
de meester; sommigen dreigen hun kinderen uit de school te
houden.
PR ENTEN-MAGAZIJN VOOR DE JEUGD. N\ 7t.
Natuurlijke Geschiedenis.
TAMME DIEREN.
llti
Afbeelding 5
Niets vermoedend inspecteert schoolopziener Van Leeuwen in
het najaar de school. Hij vindt dat meester Schut vooruitgaat
met orde houden en de leestoon van de kinderen is ook iets be
ter geworden. Er zijn wel weinig leerlingen aanwezig, maar
meester Schut legt uit dat de katholieke kinderen naar een be
grafenis zijn.
11
X X. X,
XAVKKII'8 MW X
'k \Veet does letter ook ai fiks
Ais Komet»s< b gc-t a l g e s te l <1
Wordt y-ij steeds voor tien geteld.