r is. De dijk
roto is geno-
achtergrond
eshoeve om
ge gronden
e grens van
in Heemste-
r het westen
idgrens van
sluit op de
erdijk gehe-
grens met
zuiden van
urlijke gren-
is tussen de
:rlast uit het
trook is een
egenstelling
een opval-
last uit deze
ik zichtbaar
artikel 'Van
et jaar 1643.
'g baande in
braak blijkt.
1940 de om-
ak is achter-
i doorbraak,
i namen als
rom-wiel).
;de en heeft
kering loopt
op een dijk-
e loopt, het
1.
Heemskerks
eze dijk ligt
c evenwijdig
irecht op de
stederdijk is
dijk een dui-
:st Heemste
de heeft meer de vorm van een tamelijk onaanzienlijke kade
(onderdeel van het land).
Het meest oostelijke deel gaat weer over in een dijklichaam aan
sluitend op het Ziendijkje in de gemeente Uitgeest.
Het dijkje is ook jonger, aangelegd aan het einde der 13e eeuw.
Aangezien de aanleg ongeveer samenvalt met het verlengde
deel van de grote St. Aagtendijk, zou verondersteld kunnen wor
den, dat de dijk noodzakelijk was om wateroverloop uit het
drassige binnendijkse land uit het noorden te weren. Het land
onder Heemskerk en Uitgeest ligt op een duidelijk lager peil
dan de ten noorden van de Heemstederdijk gelegen gebieden.
Ook het feit dat Heemskerk belast was met het onderhoud van
dat dijkje wijst daarop. Het principe werd gehanteerd:
'Wie het water deert, het water keert'.
De Oosterbuurt
De Oosterbuurt wordt ten oosten afgesloten door de Boogaards-
dijk tussen de Asjeshoeve en Heemstede. Niet onvermeld mag
blijven de binnen de dijk gelegen Heemstederweg, die tot en
met Heemstede doorloopt.
Mogelijk dat deze weg vóór de aanleg van de omdijking ook een
waterkerende funktie heeft gehad. Ook het dijktracé langs de
Oosterbuurt is laag.
Noorteinde
Noorteinde wordt beschermd door de Bogaardsdijk, vroeger
ook wel Molendijk genoemd.
De naam Bogaard verwijst naar de bij de Asjeshoeve gelegen
hebbende boomgaard. De naam Molen komt voort uit een meel-
molen, die al in een windbrief uit 1607 wordt genoemd. De mo
len is in 1812 afgebroken.
In dit aan Castricums noordgrens gelegen gebied komt ook de
Brakersdijk voor, die vroeger als Brakersdijk werd aangeduid.
Het sluit aan op het punt, waar de Boogaardsdijk begint bij het
Schulpstet en via een grillig verloop naar het zuid-oosten ein
digt op de Nesdijk tussen Limmen en Uitgeest.
De Nesdijk sluit op zijn beurt weer aan op het noordelijkste stuk
van de St. Aagtendijk bij de buurtschap Dorregeest halverwege
Akersloot en Uitgeest.
De Brakersdijk omsluit behalve de gronden rond Bakkum ook
een opvallend stuk land, dat van oudsher De Nes genoemd
wordt. Deze ook Langenes genoemde geest, die tot het grond
gebied van Limmen behoort, is al in de Middeleeuwen be
woond. De aaneengesloten bedijking rond Noorteinde en
Oosterbuurt wordt gesitueerd in het laatste deel van de 12e
eeuw.
Het Noorteinde of Noord-End is sinds de Middeleeuwen een der
buurtschappen van Castricum. Het ligt op hooggelegen zand
gronden op een oost-west gelegen landtong evenwijdig met de
Schulpvaart. De Schulpvaart is het restant van een grote geul, de
noordelijke tak van het estuarium rond Castricum's hogere gron
den. Het natuurlijke verloop van het water is ten behoeve van
de scheepvaart vergraven. Het vormde een niet onbelangrijke
waterweg voor het vervoer van o.a. schelpen naar het Alkmaar-
dermeer en vandaar naar de grote doorgaande waterwegen.
Het hier gelegen Schulpstet duidt nog op de losplaats, waar de
schelpen geladen werden. De Schulpvaart is een fraai meande
rend riviertje, dat nu een belangrijke rol vervult in de waterhuis
houding.
Samenvatting
Resumerend kunnen we van de dijken op Castricums grondge
bied zeggen, dat deze voornamelijk van lokale betekenis zijn
geweest. De in de regionale betekenis secundaire dijkjes hebben
voornamelijk de bedoeling gehad om het overtollige water uit
de lager gelegen delen van de Castricummer polders op te van
gen. Dit is zeker zo na de afsluiting door de St. Aagtendijk.
De dijkjes in Castricum en de omliggende gemeenten Limmen,
Uitgeest en Heemskerk liggen rond het laaggelegen land in de
Castricummerpolder. Daarmee wordt de indruk gewekt, dat de
laagst gelegen landen als het ware opgeofferd werden om de ho
ger gelegen gebieden van wateroverlast te vrijwaren. Behalve in
extreme gevallen zullen de dijken niet of nauwelijks een kering
tegen stormvloeden zijn geweest.
De huidige toestand
Van de oude dijken is deels nog veel te zien en zijn deels geheel
verdwenen. Van de Bogaardsdijk is door de oostelijke uitbrei
ding van ons dorp vrijwel niets meer over gebleven. Slechts een
klein stukje achter de zojuist in 1986 herbouwde Asjeshoeve
herinnert eraan. Van de Kerkedijk is.nog een stuk bewaard ge
bleven tussen de Heemstederweg en vandaar naar het zuid
oosten naar de boerderij aan de spoorlijn Castricum-Uitgeest.
Dit is de noordgrens van Heemstede. Het vervolg over de spoor
dijk is geheel verdwenen. Duidelijk herkenbaar is de Korendijk,
die via de Heemstederweg ten zuiden van de spoorlijn te voet
bereikbaar is, vanwaar men via de dijk de duinen kan bereiken.
Aan het einde ervan ligt het Krengenbos, mogelijk een restant
van het vroegere grensbos uit de Middeleeuwen. De Heemste
derdijk is moeilijk bereikbaar en is nog nauwelijks in het land
schap waar te nemen. Een stukje is nog wel waarneembaar,
waar de dijk achter de boerderij bij het station van Uitgeest te
gen de provinciale weg aansluit. Ook een stukje van de Brakers
dijk sluit op deze weg aan, dat begint achter de tennishal de
Bloemenbaan.
Over de provinciale weg verliest de dijk zich in het land. De oor
spronkelijke ligging tussen de provinciale weg en de Limmer-
koog bij Uitgeest vormt ook nu nog de gemeentegrens met Lim
men.
In de polder is nog veel te zien van het oorspronkelijke land
schap, dat door een samenspel van de natuur en menselijk in
grijpen is gevormd.
De kronkelende waterloopjes van de Schulpvaart, de Die en de
Hendrikssloot zijn de restanten van belangrijke Middeleeuwse
stromen. De kavelsloten en greppels geven nog het grillige ver
loop van de Middeleeuwse ontginningen aan. inderdaad nog
aan, want voor de deur staat de ruilverkaveling van de Groot-,
Limmer- en Castricummerpolders.
Gevreesd moet worden, dat door de daarmee gepaard gaande
herinrichting van de landerijen het landschap, dat een grote cul
tuurhistorische waarde heeft, voorgoed zijn charme zal verlie
zen.
F. Baars
Afbeelding 4
De Bogaardsdijk gezien vanuit het oosten met op de achter
grond de R.K. Pancratiuskerk. Een smal laag dijkje met aan
weerszijden afwateringssloten. De foto is genomen vóór de
oostelijke uitbreiding Molendijk aan het einde van de zestiger ja
ren.
11
