\N lï
T
-tg
«jfe
j -
J' Tl
ktyf J
\fVJ "fcf»
1
a
De radarinstallaties in Castricum
Van alle in de duinen gelegen Duitse verdedigingscomplexen is
het complex "Vogelduin" geheel gewijd en ingericht als
radarpost.
De radartechniek die door de Duitsers vanaf 1940 operatief is
gebruikt, bestaat in het begin van de oorlog alleen uit het uit
zenden van radiosignalen. Aan de hand van deze radiosignalen
kunnen de Duitse vliegtuigen zeer nauwkeurig naar de te bom
barderen steden in Engeland vliegen.
Omdat de afstand tussen Engeland en Nederland gering is, is de
Nederlandse kust ideaal voor het plaatsen van deze zenders, die
slechts bestaan uit een zendmast, een aggregaat en een trans
formator voor het leveren van de benodigde stroom. Deze in
stallaties zijn in Nederland vanaf 1940 aangelegd en vormen
een onderdeel van de offensieve oorlogsvoering van de Duit
sers.
In 1942 echter gaat het tij keren; de geallieerden beginnen met
een sterk tegenoffensief. De overmacht van voornamelijk de
luchtmacht is een feit en daarom wordt in de loop van 1942
door de Duitsers een effectief radardetectiesysteem ontwikkeld.
De verschillende radartypen die hieruit voortvloeien zijn te on
derscheiden in apparaten die een grote reikwijdte hebben,
maar onnauwkeurige metingen kunnen verrichten en appara
ten, die binnen een keine reikwijdte goede exacte metingen
van de afstand en de hoogte van vliegtuigen en schepen kun
nen uitvoeren. Van deze twee groepen is de eerste groep het
meest vertegenwoordigd; de meest bekende hiervan zijn de
Mammut en de Wassermann radarinstallaties. De Mammut
bestaat uit een star opgesteld rechthoekig antennerooster van
ca. 16 x 30 m; het zoekveld is 100°. De Wassermann is een ho
ge, smalle toren met een draaibare antenne en kan zo een zoek
veld van 360° bestrijken.
Op Castricums grondgebied zijn 2 radar installaties opgesteld:
der kleine- en der grosze Elefant. De laatste is ca. 80 meter hoog
en is geplaatst op het hoogste duin van het Castricumse binnen-
duingebied, nabij de noordgrens van de gemeente, niet ver van
de Oldenborghweg. De onderbouw bestaat uit een grote beton
nen bunker (11 m x 11 m), waarin o.a. een dieselaggregaat staat
om de toren van electriciteit te voorzien. Bovenop deze bunker
is een houten constructie gebouwd, welke in een punt toeloopt
en zo de toren vormt. De toren is hier star opgesteld en kan niet
worden gedraaid.
Der grosze Elefant is wat het electronisch detectiesysteem be
treft zeer primitief. Op de toren zijn slechts enkele antennes ge
plaatst, die signalen kunnen opvangen, welke onderin de bun
ker worden verwerkt. Het kan geen nadere gegevens verschaf
fen via electronische middelen. Daarom is er op een platform
ca. 20 meter onder de top een zogenaamde Peilstand gemon
teerd. Deze Peilstand is een enorme grote kijker, waarmee je
tot zeer ver over zee kan kijken en die op optische manier gege
vens verschaft. Met de gegevens van 2 of meer Peilstande
wordt exact de plaats berekend van de varende of vliegende
doelen en dit wordt doorgegeven naar de vlakbij gelegen batte
rijen, zoals de kanonkazematten bij Castricum aan Zee, de ge-
schutsopstellingen van Doornduin of nabij camping Castricum.
De geheel houten toren wordt begin 1942 onder het toeziend
oog van vele Nederlandse arbeiders in een zeer korte tijd ge
bouwd. De onderdelen komen kant en klaar uit Duitsland en de
toren wordt hier door een bepaalde groep Duitse vaklieden in
elkaar gezet. De bouw heeft toch nog ca. 6 maanden geduurd,
omdat bepaalde onderdelen om onbekende redenen te laat
aankomen. Het technische gedeelte bestaat verder uit een
transformatorgebouw en een aggregaatgebouw voor de in het
complex benodigde stroom.
-*»
Afbeelding 5
De radarinstallatie 'der grosze Elefant'
Jr
Afbeelding 6
De onderbouw van der grosze Elefant
Rond dit huidige 'uitzichtsduin' staan 41 bunkers. Behalve een
open-geschutsopstelling en 4 tobroeks, zijn hier woonschuil-
plaatsen, bergplaatsen en privaatgebouwen. Eén van de meest
bijzondere bunkers van dit complex is het ontspanningsge
bouw; bij de Castricumse bevolking beter bekend als de 'bios
coopbunker'. In dit gebouw kan de Duitse bemanning van de
steunpuntgroep Castricum terecht voor wat vertier, meestal in
de vorm van een film.
Na de oorlog is dit het enige gebouw van dit complex wat niet
meteen wordt gesloopt of ondergewerkt, maar intact blijft en
als opslagruimte wordt gebruikt door PWN. Hedentendage is
het niet meer aanwezig, want het is in de zomer van 1984
gesloopt. Wel is de onderbouw van de radartoren nog aanwe
zig, waarvan het gietbetonnen dak nog zichtbaar is
(uitzichtsduin).
De 2e radartoren die op Castricums grondgebied staat is der
kleine Elefant. Deze is opgesteld op een hoog plat duin, onge
veer ter hoogte van strandpaal 44 en staat op gelijke afstand tot
de zee als der grosze Elefant.
Der kleine Elefant is precies achter de kanonkazematten van
Castricum aan Zee gesitueerd en verschaft optische meetgege
vens die gecombineerd worden met de gegevens van der gros
ze Elefant. De constructie van der kleine Elefant is bijna iden
tiek aan die van der grosze Elefant, alleen is hij ongeveer de
helft lager (40 m). De omvang van dit complex is niet groot; er
zijn wat berg- en woonschuilplaatsen en slechts maar één to-
broek, omdat het vrijwel geheel onder de bescherming van de
batterijen Castricum aan Zee en camping Bakkum ligt.
28
