De Kwekerij
DE KWEKERIJ
archief Werkgroep Oud-Castricum
Bij de beschrijving van Fochteloo noemden we reeds de
Kwekerij, waarop de familie Hogensteijn woonachtig was. Het
is thans in gebruik als museum en te bereiken als men na de
Zeeweg rechtsaf de van Oldenbarneveldweg opgaat en daarna
eveneens rechtsaf de Prof. Winklerlaan in. Rechtsaf door het
mooi aangelegde park ziet men dan het museum.
Het is moeilijk te achterhalen hoe oud het boerderijtje is, maar
voor de ontginning stond het er al en was eigendom van de
familie Boreel. Toen het door Koning Willem I werd aange
kocht was het een bedrijfje met bouwland en weiden. Dat is
lang zo gebleven totdat in 1909 het Provinciaal Ziekenhuis
Duin en Bosch werd gebouwd. Het moet goed wonen zijn
geweest op de Kwekerij, want de laatste bewoner Hein
Hogensteijn is honderd jaar geworden.
DE KROFTWONING
We moeten terug naar de Zeeweg want we hebben nog niet alle
duinboerderijen gehad. De Krochtlaan (ook wel Kroftlaan) is
een zijweg van de Zeeweg tegenover het voetbalveld. Na enige
honderden meters zien we links een groot veld waar
tegenwoordig veel sport wordt beoefend. Een goed opmerker
zal zien dat ongeveer twintig meter daarvoor de sloot langs de
weg door een dam wordt onderbroken. Deze dam was de
toegang tot de Kroftwoning welke in 1836 in het kader van de
ontginning werd gebouwd. Het was in tegenstelling tot de
Brabantsche Landbouw, van Lennepsoord en Johanna's Hof
een z.g. stolpboerderij met een "vierkant in het midden"
d.w.z. dat de basis van de konstruktie door vier zware
staanders wordt gevormd. Het erf en het weiland zijn later met
bos beplant; wat nu het grote speelveld is was toen de tuinderij.
De boerderij werd o.m. bewoond door de familie Zonneveld
(Piet van Sien) en Willem de Ruijter met zijn gezin, die tevens
de laatste bewoners waren.
Het was een idyllisch plekje midden in het bos. Honderden
kippen liepen los rond de boerderij. Schrijver dezes, die op deze
boerderij werd geboren, moest met de andere kinderen van het
gezin elke dag voor schooltijd eerst de eieren zoeken in het bos.
Ieder had zijn eigen gebied en wist op den duur precies waar de
nesten lagen. Toch gebeurde het vaak dat een kloek trots met
tien, twaalf kuikens het erf op kwam stappen. Ook waren er
kippen die op comfort waren gesteld. 's-Morgens wachtten ze
bij het open raam bij de bedsteden tot de bewoners uit de veren
waren om daarna vliegensvlug het nog warme bed voor de
eierproduktie in beslag te nemen. Wekelijks werden de eieren
opgehaald door kruidenier Hannes Stolk die er weer de
benodigde kruidenierswaren voor in plaats leverde; een soort
Bellamy-toestand dus.
Het was hard werken op de duinboerderijen en vooral in de
zomermaanden werkte het hele gezin mee, soms ten koste van
het onderwijs. Zo kon het gebeuren dat een van de duinboeren
Willem de Ruijter wegens het thuishouden van zijn zoon Jan in
Naam der Koningin een dagvaarding kreeg aangeboden met de
volgende inhoud:
"Beklaagd terzake dat hij gedurende na te melden tijd, n.1. van
23 September t/m 5 Oktober 1904 als vader belast met de
verzorging van de bij hem inwonende zoon welke als leerling
was geplaatst op de Openbare Lagere School te Zuid-Bakkum
en nog niet op grond van artikel 3 van de Leerplichtwet buiten
de verplichting valt, niet heeft gezorgd dat dit kind die school
geregeld bezocht en van 23 September t/m 5 Oktober zowel de
voor- als namiddagschool verzuimde".
Door de schoolopziener te Beverwijk werd hiervan proces
verbaal opgemaakt en de aanzegging vond plaats door de
Gemeenteveldwachter C. Bakker. Krachtens het Wetboek van
Strafrecht stond hiervoor een boete van Vijf gulden of drie
dagen hechtenis. De uitspraak luidde Drie gulden en 1 dag
hechtenis en werd gedaan door de Kantonrechter Mr. Matthijn
Buchner in het bijzijn van de Griffier Mr. Martinus Eliza
Johannes Jacobus van Lith de Jeude. Drie gulden was in die
tijd overigens een flink bedrag.
Het boerderijtje de Kroftwoning zou volgens het Provinciale
Bestuur te kostbaar in onderhoud zijn geworden (onderhouds
kosten 1913 13,50) en werd derhalve in 1914 gesloopt.
De Kroftwoning
Schilderij: M. Krist - archief: Q. de Ruijter
DE SCHAAPHERDERSWONING BIJ HET ZEEDUIN
We vervolgen de Krochtlaan tot aan de van Rensdorpweg waar
we linksaf gaan via de van Speyklaan achter het Kampeer
terrein om naar de Staringweg. Deze volgen we in noordelijke
richting tot de Noorderstraat, die de Staringweg kruist. Aan de
linkerkant, in de hoek van de Noorderstraat en de betegelde
Staringweg stond de Schaapherderswoning van het Zeeduin.
Dit was weer een gebouw van het bekende type als Johanna's
Hof, van Lennepsoord en de Brabantsche Landbouw, zij het
iets kleiner.
Bij dit bedrijfje behoorde o.a. het land dat nu nog langs de
Noorderstraat te zien is en in de volksmond nog "de weid van
Jan Brasser" wordt genoemd. Ook de bossen ten noorden van
de Noorderstraat waren toen weiden. In deze Schaapherders
woning hebben als laatsten gewoond de families Mooy (die
later naar Zeeveld verhuisde) en Brasser (later woonachtig aan
de Heereweg) totdat in 1914 ook dit gebouwtje werd gesloopt.
8
