De voorgeschiedenis van stoom(locomotieven)
Veel inwoners van 't Veld, Zijdewind en Moerbeek zul
len nog wel weten dat er in Zijdewind een treinstation
is geweest. We hebben het dan over de periode 1868
tot 1938. Omdat er in die periode alleen maar stoom
treinen bij Zijdewind stopten, hebben we gekeken naar
de voorlopers van de stoommachine, de krachtbron
van de treinen die in Zijdewind stopten. We leerden op
de lagere school dat James Watt de uitvinder was van
de stoommachine. Dat bleek tijdens ons onderzoek
naar de geschiedenis van de stoommachines niet
waar te zijn.
Heron van Alexandrië (10-70 na Christus)
Bijna 2.000 jaar voor James Watt had in Egypte Heron
van Alexandrië (10-70 na Christus) al een werkend
apparaat uitgevonden. Onder een halve, afgesloten bol
gevuld met water werd een vuurtje gestookt. De stoom
kon alleen maar ontsnappen via een tweetal buisjes
naar een holle bol. Deze bal had aan twee kanten
gebogen pijpjes, waardoor de stoom naar buiten blies.
Hierdoor ging de bal draaien. Heron kon geen prak
tische toepassing voor zijn draaiende stoommachine
vinden. In die tijd waren er immers voldoende slaven
beschikbaar om het werk te verzetten.
Denis Papin (1647 - 1712)
Deze Franse uitvinder was ook natuurkundige en
wiskundige. Christiaan Huygens presenteerde samen
met Papin in Parijs een buskruitmotor, waarin het
buskruit gecontroleerd ontplofte. Papin heeft ook de
snelkookpan uitgevonden. In een afgesloten drukvat
kookte hij botten van een konijn tot zeer goede
gelatine. Men noemde dat de papiniaanse pot.
In 1690 vond hij de eerste zuigerstoommachine uit.
In het boek: „Waarom de stoommachine geen Chinese
uitvinding is" legt historicus Maarten van Rossem uit
waardoor de industriële revolutie juist in Engeland
is begonnen. Een belangrijke rol speelden daarbij
de kolenmijnen. In het midden van Engeland ligt het
steenkool bijna aan de oppervlakte. Een groot
probleem was het mijnwater. Thomas Newcomen
was de eerste die een stoommachine uitvond, waar
mee dat water omhoog kon worden gepompt. James
Watt wist deze primitieve machine sterk te verbeteren.
Pas toen de patenten van Watt in 1800 afliepen,
kwam de weg vrij voor de rijdende stoommachine,
de stoomlocomotief.
Thomas Newcomen (1663 - 1729)
Rond 1710 bouwde hij een goed werkende stoom
machine, die werkelijk veel water uit de Britse mijnen
heeft gepompt. In de 18e eeuw zijn ongeveer 2.200
stoommachines van Newcomen geproduceerd,
waarvan enkele tot het eind van de 19e eeuw zijn
blijven draaien.
Hetspoorhuis in Zijdewind, gefotografeerd in 1940.
De aelopile van Heron van Alexandrië.
Denis Papin.
