-44-
'byzondere leeraar' Dit was een opmerkelijke stap, want zowel in Nieuwe Niedorp als
in W inkel heerste een sterk anti-katholieke sfeer, Hij en zijn collega uit W inkel, Gerrit
Jansz Royen, hebben het vertrouwen genoten van de bevolking om deze overstap te
kunnen maken, M inder geluk had hun collega pastoor Syb rand uit Schagen die ook de
overstap maakte, hij werd in 1570 veroordeeld tot de brandstapel, Over de sfeer in
Nieuwe Niedorp en ^W inkel schreef de historicus professor L,J, R ogier (1874-1974):
Voor de Konstbeminnaaren in het heden worden deze citaten nader toegelicht, In het
jaar 1546 werd de fraaie monumentale Sint-Martinuskerk in Nieuwe Niedorp
gebouwd op de plek van de huidige Fenixkerk, Vier eeuwen lang is zij
gezichtsbepalend geweest voor het dorp, De kerk werd gebouwd voor de katholieke
erediensten en kende een bewogen geschiedenis die niet los kan worden gezien van de
vaderlandse geschiedenis,
De Nederlanden behoorden tot het Habsburgse rijk, Tijdens de regeerperiode van de
Spaanse koning Filips II ontstond de Tachtigjarige Oorlog, een gevolg van oplopende
politieke en religieuze spanningen, Filips streefde naar een alleenheerschappij over een
groot rijk, waar slechts plaats was voor één godsdienst, het rooms-katholicisme, B egin
16e eeuw kreeg Europa te maken met een religieuze beweging die bekend staat als
Reformatie, Deze beweging stelde tot doel hervormingen van de rooms-katholieke
geloofsbeleving, deze liepen stuk op een muur van halsstarrigheid, Sympathisanten
van hervorming, de protestanten, grepen onder andere de Beeldenstorm (1566) aan om
hun ongenoegen kenbaar te maken, Het interieur van een groot aantal kerken werd
vernield of beschadigd, Dit lot is de Sint-Martinuskerk bespaard gebleven, Deze daden
van heiligschennis en geloofsafval waren voor Filips de reden om in 1567 de hertog
van Alva als landvoogd naar de Nederlanden te sturen om orde op zaken te stellen,
Meteen installeerde Alva een bijzondere rechtbank, de zogenaamde Raad van
Beroerten (de Bloedraad), Een van de geraadpleegde bronnen stelt dat 6000 a 8000
protestanten zijn veroordeeld, 1100 kregen de doodstraf, 11,136 veroordeelden werden
verbannen met verbeurdverklaring van al hun bezittingen, Alva vertrok in 1573 weer
uit de Nederlanden, De Spanjaarden verloren langzamerhand hun controle over de
macht, met gevolg dat er geen doodvonnissen meer werden uitgevoerd, Inmiddels
kregen ze te maken met de Zeven Provinciën, een informele statenbond van zeven
gewesten binnen hun machtsgebied, waartoe ook Holland behoorde, In hetzelfde jaar
kreeg Nieuwe Niedorp zijn byzondere leerraar Pieter Dirksz, Door de gewijzigde
machtsverhoudingen werd hij de eerste dominee van de Nederduitsch Gereformeerde
Kerk Het celebreren van de katholieke eredienst was inmiddels verboden, evenals het
voeren van de naam Sint- M artinuskerk, Pastoor Pieter Dirksz mocht blijven, Hij werd
door de regenten benoemd tot dominee, In de annalen werd hij omschreven als de
'D eze dorpen waren rijp voor de overstap, er heerste een sfeer van venijnig anti
papisme, Terug naar 1546, het jaar van de bouw van de Sint-Martinuskerk,
In de late middeleeuwen was het gebruikelijk dat de kerken gebouwd werden in de stijl
van Hollandse gotiek, Deze bouwstijl is een variant van de Brabantse gotiek, De
Hollandse kerken namen de stijlkenmerken over, echter de hoogte van de gebouwen
verschilde, Hoge kerkgebouwen met zware stenen kruisgewelven werden in Holland
zelden toegepast, Dit had te maken met de bodemgesteldheid, De draagkracht was te
gering om deze zware constructies te kunnen dragen, Ondanks deze beperking, die ook
i sto risch N iedorp, informatie
blad 2019 nr. 2
