-27-
De Nachtwacht in ^Winkel of toch de Slag bij Waterloo?
Opgedragen aan M aarten M ooij
door Jan Keuken
De naam M aarten Mooij mag met ere genoemd, want ik ken niemand die zich dermate
heeft gedocumenteerd voor zijn artikelen in ons blad. Als hij een naam tegenkwam van
een mogelijke bron, desnoods in Maastricht, ging hij er waarschijnlijk spoorslags heen.
Ik kan mezelf, wat dat betreft, een zekere gemakzucht niet ontzeggen. In een
telefonisch contact met de zieke Maarten viel de naam Pieneman al binnen de kortste
keren. Hij was kennelijk van plan geweest om daar eventueel een artikel aan te wijden,
omdat Pieneman in 1824 een reusachtig schilderij over de Slag bij Waterloo had
geproduceerd. Verreweg het grootste schilderij in het bezit van ons Rijksmuseum.
Namelijk 5.67 bij 8.23 meter. Pieneman heeft zelfs buiten Amsterdam een speciaal
atelier moeten laten bouwen om de veldslag op het doek te krijgen. Het schilderij toont
Will em II in een tamelijk meelijwekkende positie als de lichtgewonde held van Quatre
Bras, oftewel ^Vaterloo in het huidige België. W il lem I betaalde er 40.000 gulden voor
en gaf het werk vervolgens cadeau aan zijn zoon. Eigenlijk was het bedoeld voor de
hertog van Well ington, wat minder bekend als Arth ur Wel lesley, de onmiskenbare
hoofdpersoon van het doek. Uiteindelijk belandde het in ons eigen Rijksmuseum, waar
het door belangstellenden op de eerste verdieping bezichtigd kan worden.
Naar mijn mening zal de Nachtwacht uit 1642, als toppunt van de Nederlandse
schilderkunst, zo vroeg mogelijk in de speciale bunker in de duinen bij Castricum zijn
ondergebracht! Onderweg naar de bomvrije schuilplaats in de duinen bij Castricum
strandde, volgens een bekende mening in W inkel, de Nachtwacht bij het onderdak
brengen in het gymlokaal bij de ulo in W inkel. Daar stonden een aantal kisten
behoorlijk in de weg.
Men kan zich voorstellen dat het opgerolde schilderij van Pieneman met een lengte
van meer dan acht meter de hoek naar de binnendeur onmogelijk kon nemen.
Vergelijken we de maten van de Nachtwacht met de S lag bij Water loo dan krijgen we
de volgende maten, een hoogte van 3.63 bij een breedte van 4.38 meter. De
oorspronkelijke lengtemaat van dit schilderij was iets minder dan 4.20 en de breedte
5.23 meter. Maar dat waren de veronderstelde maten van ver vóór de noodzakelijke
verhuizing in 1940. M en voelde indertijd de noodzaak om het schilderij wat in te
korten, omdat het tussen twee deuren moest worden opgehangen in het Paleis op de
Dam. Om precies te zijn, binnen de Kleine Krijgsraad Kamer.
Volgens het verslag van grootvader Halbersma lag het schilderij de Nachtwacht in
opgerolde toestand in de steeg naast zijn huis, zij het voor slechts één nacht. Het
regende niet, maar de rol was tegen mogelijke neerslag beschermd door het nodige
zeildoek.
W ie het uitgebreide verslag over de Nachtwacht naleest op het Internet, komt daar
onder de eigenaardige tussentitel Provenantie (zoiets als Herkomst) een andere lezing
tegen die we wellicht toch serieus moeten nemen.
istorisch Niedorp, informatie
blad 2019 nr. 1
