-48-
leeftijd van net twintig jaar had.
Hij schrijft in zijn M athematische Calculatie uit 1659. Het is nu in t iaeste van dit
jaer 1656 ai 24 jaer geleden dat ick begonste kennisse te bekomen in
düytreeckeninghe der rechtiinische en kiootsche driehoecken soo hebbe ick dan
grooten viijt gedaen tot het vinden der hoecken die de uuriinien op de Zonne-wysers
zijn maeckende. daer toe heb ick ghemaeckt een biock dat over aiie deeien achtkant
was bestaende in 18 vierkanten en 8 driekanten weicke biock van Sy mon Ste vin in t
eerste boeck der 'Me etdaet biz 42, genoemt wort ghesneenteeriinck op een vierde
manier. op yeder piat van dit biock is een Zonne-wyser geteyckent daer op hadde ick
aengewesen de hoecken der uuriinien in Kiootsche driehoecken en door t Astroiabi
Cathoiicum uytgewrocht. Maer in den jaere 1639 door ongeiuckich verbranden van t
huys soo is dit in a ffiche gheraeckt uytgeseyt dat het biock (met de getekend e zonnewij zers)
noch behouden bieef.
Daer na inden beginne des jaers 1643 hebbe ick wederom (niet door t Cathoiicum)
maer aitemaei door kiootsche drie~hoecken van nieuws uytgereeckent tot minuten toe
en dat op Poius hooghte van 51g r~30min ende 52gr-30 min.
Aengaende van dese stoff hebben verscheyden oude gheschreven en dat hoemen de
Zonne-wijsers met de passer en iiniaei beschrijven sai. wat dese Theoriae of
Spigeiingh die is na de konst wei goet maer aen de practijck of daeteiijcke
werckingh komende ja vait er veei swarigheyt, want ais geseyt wort van die of die
iini een rechtstandige iini te iaten vaiien ofte op twee doorsnijdende iinien een voet
des passers te zetten dit kan seer zwaariijck sonder fauten uytgewrocht worden. Aiso
datter in desen niet beters kan bedacht worden ais dat de hoecken des uuriinien
gesocht worden t weick van eenige geieert wort om dit op een Gioben te vinden. die
hiet toe (segge ick) weynich dienen kan maer aiieen om op een graade of twee te sien
of men in de reeckening oock gemist heeft.
Aengaende het Astr oiabi Cathoiicum dat geiijckt beter want dan kan men tot een
graad of een haif komen en noch behendiger dit iiniaei ai hier beschreven.
Maer de hoecken der uuriinien door Kiootsche driehoecken uijtgereeckent daer kan
men seekeriijck op betrouwen ende wanneer die dan tot minuten toe uytgereeckent
zijn soo konnen de uuriinien op de zonne-wijsers geteyckent worden met een
haifront dat in tweemaei 90 gr. verdeeit is of met de tafei der raeckiijnen geiijck by
A. Metius in zijn boeck van de Giobens gheieert wort.
En aiso voor desen by anderen noch weynigh geschreven is hoemen de hoecken der
uuriinien door Kiootsche driehoecken bereeckenen sai soo heb ick niet konnen na
iaten om t voorschreven werck by der handt te nemen t weick ick in korte en maer
voor my seiven gesteit hadde aihoewei van verscheyden iiefhebbers uytgeschreven
was Doch aiso d uytreeckeningh aireede gedaen was so heb ick seif de met
verscheyden omstanigheden breeder verkiaart. en oock hoemen aiie Zonne-wijsers
met de passer en iiniaei of tuychwerckeiijck de Zon op een viackte van een Zo nn-
wijser komt en afscheyt/om aisoo geen vergeefsche uuriinien te trecken. ais oock om
de 12 hemeische teeckenen of de Zodiack evenwijdige ronden daer op te brenghen
en dat niet aiieen door verscheyden tuychwerkeiijke manieren maer oock door
Kiootsche reeckeningen.
isto risch Ni edorp, info r m atie
blad 2018 nr. 2