-39-
De grootste waarde van Schermerhorn voor de vrij-socialistische beweging in
Nederland lag in de propaganda. Met zijn geoefende, zware, welluidende stem en
rijzige gestalte wist hij mensen te boeien.
In de jaren twintig maakte hij ook furore met voordrachten zoals 'Ondergang', een
werk dat hij geschreven had over dienstweigering. Vooral met zijn toneelstukken
droeg Schermerhorn bij tot de ontwikkeIing van een vrij-socialistische cultuur. Titels
war en 'Offers' en 'T oen het oorlog was Hij speelde in deze toneelstukken zelf een
belangrijk rol. Hij was zelfs in een toneelstuk zo aanwezig dat hij alle vier rollen
vervulde! In een bomvolle en doodstille zaal in Oudesluis, het latere café van mijn opa
en oma, speelde hij de zaal plat! Onlangs vond ik het verloren gewaande toneelstuk
Offers in de originele handgeschreven versie!
Na zijn emeritaat (1929) bleef Schermerhorn propagandistisch actief. Vanaf 1923
verzorgde hij onder het pseudoniem Astor de rubriek 'G eestelijk Leven in de Schager
Courant.
I loe werd Schermerhorn beleefd?
Een doordeweekse zomeravond in de jaren 20 Ni euwe Niedorp
In Nieuwe Niedorp op een doordeweekse dag in de jaren 20 kon je zo maar een
groepje mensen aantreffen voor de woning van de dominee tegenover de kerk. Je kon
er zomaar Jaap Arts treffen, de geheelonthouder, dienstweigeraar en schilder. Of was
daar misschien de bebaarde Jaap Langedijk aanwezig? Fruitteler aan de Westerweg.
Hij zwom in badpak in het kanaal en deed boodschappen met een emmer. Tevens werd
hij gevreesd en genoemd door de CID (Criminele Inlichtingendienst) als propagandist,
communist en opstandig.
Wie weet stond A afje K orver ertussen. Een vooraanstaand militariste! Of T ri jntje
Koorn die RSAP -propagandiste was. Of Willem Davids los arbeider en
propagandist' volgens de CID) die op oudere leeftijd nog bij mijn vader in de
fietsenfabriek aan de Westerweg werkte. Het zou zo maar kunnen dat de jongelui
Albert en Harm ter Haar (propagandisten, lid RSAP, daar werd vergaderd) er al in de
jaren 20 bij vertoefden. De gebroeders Rosenbacker (Belgische vluchtelingen die
onderdak vonden in de toen beroemde kolonie) kunnen erbij gestaan hebben of de
Hongaar Arpad Moldovan. Arpad was met Jaap Langedijk uit Brussel gekomen toen
ze daar een Esperantocongres bezochten. De naam Schermerhorn was namelijk ver
buiten de landsgrenzen bekend. Arpad Moldovan wilde hem ontmoeten en werd als
vrijdenker en levensgenieter aanhanger.
Ik schat in dat de bekende Jan Vrolijk (aanhanger, dienstweigeraar, trok later bij hem
in in Hoog-Soeren voor hij emigreerde naar de VS) ook op de brug te vinden was. Of
wat dacht je van Jan Hartog en man en vrouw D. S m it- Water man. Respectievelijk
timmerman en smid in de eerste kolonievestiging aan de Dorpsstraat (nu nrs. 255 en
257). L euk detail, Grappig dat Thijs S epers later als timmerman daar startte en Kees
de Vries als loodgieter, zeg maar de moderne versie van de smid.
Well icht stond in de jaren 20 ook daar op de brug te discussiëren Herman Vrede de
latere partner van mijn vader en oprichter van de Havrelux fietsen. M isschien zag je er
ook Henk Blanken staan. W ie kent hem nog? Die mooie sterke jongeman met krullen.
Gegrepen door het gedachtegoed van het geheelonthouden werd hij lid van de
istorisch Niedorp, informatie
blad 2018 nr. 1