-21-
4. P as toe delta b en delta L op A en vindt B
Voorbeeld voor B
3. Z oek in tafel 2 de afwijking op met delta L en bm als argumenten
secanten. Hij gaf die uit in zijn 'Graadboeken', die in korte tijd een tiental herdrukken
In een zeekaart lopen de meridianen (middaglijnen, zonsrichting om 12 uur) van pool
noord naar pool zuid, evenwijdig aan elkaar (op de globe komen ze alle tezamen in de
polen). Haaks daarop lopen de parallellen of breedtelijnen ook evenwijdig (de namen
komen uit oerkaarten of portolanen van de M iddellandse Zee, die was ruwweg
rechthoekig. In O/W richting lang en in N/Z richting breed). De parallellen worden
naar de polen toe steeds kleiner in werkelijkheid, of op de globe. Om een positie vast
te leggen op de kaart heb je nodig, breedte en lengte. De nulpunten van die maten
ontstonden bij afspraak: evenaar (=gelijkmaker)=0 graden breedte en de meridiaan
over Greenwich=0 graden lengte. Daar hoort dus nog een halfrondnaam bij, N of S E
of W. Breedte is de afstand N of S vanaf de equator. Lengte is de afstand E of W vanaf
de 0 graden meridiaan, maar wel gemeten op de evenaar. En de afwijking dan? Dat is
de afstand oost/west in mijlen gemeten op de parallel van de breedte waarop je vaart
(die is kleiner dan op de equator).
I loe doe je dat?
Als je vaart heb je rechte koersen en schuine koersen, een rechte koers vaar je oost of
west en dan blijf je op dezelfde breedte. Of je vaart noord of zuid en dan blijf je op
dezelfde lengte. De schuine koersen zitten daar tussenin en leveren twee problemen:
A. Ik heb schuin gevaren. Waar kom ik?
B. Ik wil van A naar B, welke koers en hoe ver?
Voorbeeld voor A
1. Zoek in tafel 1 delta B en afwijking
2. Bepaal de middelbreedte bm
3. Zet afw ijking om in delta L in tafel 2
1. Bepaal delta B en delta L
2. Bereken de middelbreedte bm
4. Bereken tan K afw delta b in 3 decimalen.
5. Zoek in tafel 1 met die berekende tangens de koers en de verheid op met t grootste getal
van afwijking en bm
De waarden van de getallen in de tafel, (1 en 2), zijn de door Dirck uitgerekende
bereikten. Al zijn 30 werken, publicaties en boeken werden al gedrukt uitgegeven,
immers de boekdrukkunst was al een eeuw eerder (1540) uitgevonden.
1 i sto risch N iedorp, informatie
blad 201 7 nr. 2
