Terdiek en het verdronken land van Deek
-18-
6^
door Henk Komen
In de vroege Middeleeuwen bestond West-
Friesland uit een groot onbewoond
veengebied. Bewoning was er alleen in de
duinstrook en op de hogere gebieden zoals
Texel en Wieringen.
In een klimatologisch wat drogere periode
tussen 900 en 1100 trok men het veengebied
in om dit te ontginnen. Daardoor ontstonden
nieuwe dorpen. Als de dorpsgemeenschap
groot genoeg was, stichtte het kerkelijk
centrum Utrecht daar kerkjes. Om de
plaatselijke pastoor te kunnen onderhouden,
werd er belasting geheven die tienden werd
genoemd. De boerenbevolking moest een
tiende van hun opbrengst aan de kerk afstaan.
Die bestond aanvankelijk uit natura, dus een
tiende deel van de graan- of vlasopbrengst. Bij
het toenemen van de geldhandel in de eeuwen
daarna, werden de tienden betaald in de toen
gebruikte muntsoort. Door het ontstaan van het
graafschap Holland kwamen de tienden steeds
meer in handen van de graaf. De bisschop van
Utrecht had dan op papier nog wel de
oorspronkelijke rechten daarop, maar in de
praktijk kon hij die niet meer innen. De graven
zullen aanvankelijk wel het tiendrecht in eigen beheer hebben gehad, maar in de late
Middeleeuwen was het gewoonte geworden dat recht te verpachten, waarbij de pachter
tegen betaling van een bepaalde som geld het recht van tiendheffing kon uitoefenen.
Die pachtsommen vinden we terug in de grafelijke rekeningen die teruggaan tot 1343.'
De tiendblokken van Niedorp
De tienden werden per dorp geheven. Waarschijnlijk om de pacht op te voeren,
werden in 1593 de tienden van de verschillende plaatsen in blokken verdeeld. De
grenzen van de blokken moesten omschreven worden om te bepalen welk blok tienden
opbracht. De tienden van Nieuwe Niedorp werden in dat jaar verdeeld in zeven
blokken met als eerste blok de tienden van 7er Dyck.' De toenmahge rentmeester
Johan Colterman omschrijft in de grafelijke rekening uit 1593 uitvoerig de grenzen
van de tiendenblokken van Nieuwe Niedorp, behalve die van Ter Dyck. De
rentmeester volstaat met: De thienden van Nieuwe Nyerop in seven parthhyen.
Vande thyenden ter Dyck in den voorsz. banneTot de laatste rekening uit 1722 blijft
dit zo staan. Jan Keuken heeft deze blokken in kaart gebracht en aangetoond dat het
blok Ter Dyck het stuk land betreft dat gelegen is aan Terdiek.3 Dus het Ter Dyck in de
De dorpen rond het meer de Waard of Heer
Hugo Waard met links de Langedijker dorpen
Oudkarspel, Noord-Scharwoude, Zuid-Schar-
woude en Broek en noordelijk daarvan de dorpen
Winkel, Nieuwe Niedorp. Terdiek en Oude
Niedorp. Tussen Langedijk en Niedorp lag het
dorp Veenhuizen. Situatie getekend naar
omstreeks het jaar 1300.
Historisch Niedorp, informatieblad 2016 nr. 2
Schagen
Barsingerhorn
Winkel
artswoud
Nieuwe Niedorp
Enigenburg
Terdiek
Oude
Niedorp
Warmenhuize
Hoogwoud
Waarland
Opmeer
Spanbroek
Oudkarspela
^Noord-Scharwoud
i
fvZuid-Scharwoud
O
Veenhuizen
Broek
Obdam
Hensbr
DE WAA
Rusten
Ursem
SCHERMER
Alkmaar
