-40-
landtong bij Hargen, Brunwere als de Lutjewinkeler Weere, waarbij nog genoteerd kan
worden dat dat brun zal slaan op de bruine venige grond van de landerijen.
Overewinkel als een plaats of woonplek over de Winkel (al wordt ook Uithoek wel
geopperd). We kennen al een Winkel als een slingerende en soms wat hoekige
rivierloop ten zuiden van Amsterdam. Bij ons dorpje Winkel zal wellicht ook een
stroom(pje) hebben gelopen met zo'n verloop. Mogelijk is de voormalige hoekige
gemeentegrens (bannegrens) tussen Nieuwe Niedorp en Winkel nog daaraan te wijten.
Men zal zich dan waarschijnlijk afvragen waar dit stroompje dan vandaan kwam.
Vroeger meende ik dat de oorsprong wel eens vlak bij de Langereis gelegen zou
kunnen hebben, dicht bij de gemeentegrens. Maar het is net zo waarschijnlijk, of zelfs
waarschijnlijker dat het een moerasbeek is geweest uit het veengebied Geddingmore,
waar Overewinkel als een soort grensplaats nu eenmaal deel van uitmaakte.
Men mag dat grote veengebied in eerste instantie voorstellen als een laagveengebied,
maar dat zal in de loop van de tijd ongetwijfeld tot hoogveen zijn uitgegroeid, met
extra hoge veenkussens boven onderliggende laagten. Niet alle regenwater kan in zo'n
gebied eindeloos als een spons worden opgezogen. Er zullen voortdurend rondom
stroompjes uit tevoorschijn zijn gekomen, meestal langs een al ingeslepen bedding. Zo
zullen we ook onze Moerbeek kunnen zien als oorspronkelijke moerasbeek uit
Geddingmore. Bij de Lutjewinkeler Weere treffen we de Weeresloot, mogelijk als
verlengstuk van deze Moerbeek. De Leek bij Barsingerhorn is vast en zeker
oorspronkelijk afkomstig uit het grote veengebied. De Witsmeer werd zelfs een rivier
genoemd. Volgens de tekst in het Latijn een flumine. Ook deze zal uit hetzelfde
brongebied afkomstig zijn geweest. De naam klopt naar ons gevoel natuurlijk beter bij
het brede meer dat er later uit ontstaan is.
Karel Numan wijst erop dat 'wit' hier naar alle waarschijnlijkheid als 'wijd' moet
worden begrepen. Hij vergelijkt dat met de Belterwijde en de Wijdewormer. De
bekende meren in Noord-Holland als Wormer, Beemster, Purmer, Schermer en niet te
vergeten de Haarlemmermeer hebben alle, door stormachtige zuidwestelijke winden
aangestuurd, de neiging gehad zich steeds meer in oostelijke richting uit te breiden. De
Witsmeer maakte daarop geen uitzondering.
Brunwere
Witsmeer
(Dirkshom)
Overewinkel
(Tuitjenhorn)
(Zijdewind)
('t Veld)
(Krabbendam)
(Waarland)
Bergeswerk
Hargen
Het oorspronkelijk gebied van Geddingmore tussen Hargen en Overewinkel.
Voor de duidelijkheid tussen haakjes de plaatsen die indertijd nog helemaal niet bestonden.
Historisch Niedorp, informatieblad 2016 nr. 1
