En zij noemden het kind Langereis 1
-11-
door Ab Klomp
Dit was de titel boven het verslag van de gemeenteraadsvergadering van Hoogwoud.
Besproken werd de samenvoeging van de gemeenten Hoogwoud met Oude Niedorp,
Nieuwe Niedorp en Winkel. Toen de gemeentewet in 1851 ontstond, waren er 1209
gemeenten. Op 1 januari 1933 waren dat er 1072 2. Per 1 januari 2016 is het aantal
gemeenten in Nederland afgenomen tot 390 (bron: CBS).
Bij de begrotingsbehandeling voor het jaar 1940 werd er gepleit voor samenvoeging
van kleine gemeenten. Gemeenten met 3 a 400 inxvoners zijn niet doeltrejfend3
In juli 1940 kreeg de secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken opdracht het aantal
gemeenten te verminderen. De plannen daartoe waren al aanwezig, maar de uitvoering
zou wel iets meer snelheid mogen krijgen. Hij kreeg uitgebreide bevoegdheden en hij
kondigde aan geen rekening te houden met art. 158 van de gemeentewet. Volgens dit
artikel zou een tamelijk uitgebreide procedure moeten worden gevolgd om aan alle
motieven die voor of tegen waren aangevoerd recht te doen. Ze wilden het op 1 januari
1941 in laten gaan en dan was snelheid dus geboden.
Er waren twee gronden waarop de secretaris-generaal overwoog verschillende
gemeenten samen te voegen en zo nodig gemeentegrenzen te wijzigen:
1Door samenvoeging van noodlijdende gemeenten met financieel sterkere gemeenten
kunnen levenskrachtiger eenheden tot stand worden gebracht.
2. De toestand waarin de overheidsfinancien zijn geraakt - en dit geldt natuurlijk ook
ten aanzien van gemeenten, welke nog financieel onafhankelijk zijn - dwingt om
elke besparing op het bestuursapparaat te bevorderen.
Het voorstel, dat de secretaris-generaal begin oktober naar de gemeenten stuurt, zal in
de gemeenteraden besproken moeten te worden. Voor 15 november wil de secretaris-
generaal antwoord hebben om de samenvoegingen per 1 januari 1941 in te kunnen
laten gaan.
Het betrof - voor de gemeenten van Hollands Kroon - de volgende samenvoegingen:
- Winkel, Nieuwe Niedorp, Oude Niedorp en Hoogwoud
- Barsingerhorn en Wieringerwaard.
De gemeenten Anna Paulowna, Wieringen en de toekomstige gemeente
Wieringermeer bleven volgens het voorstel zelfstandig.4
De besprekingen in de gemeenteraden werden uitvoerig in de Schager Courant
geplaatst. Deze verslagen werden door de andere gemeenten goed gelezen en er werd
op gereageerd. De volgorde van de vergaderingen wordt daarom door mij gevolgd.
Wieringerwaard
In de raadsvergadering van Wieringerwaard van zaterdag 2 november 1940 wordt
aangegeven dat men zelfstandig wil blijven. Eigenlijk ziet men samenvoeging met
Barsingerhorn niet zitten, want Wieringerwaard staat op een hoger financieel en
economisch plan dan Barsingerhorn. Samenvoeging zal een verzwaring van de
belastingdruk met zich meebrengen. Mocht samenvoeging onvermijdelijk zijn, dan
Historisch Niedorp, informatieblad 2016 nr. 1
