-42-
'Polderlands', een soort zakboek van waterstaatsnamen lezen we bij de term 'dijkwal'
zie binnendijk Dat lost veel op, als we ervan uitgaan dat 'burg' hetzelfde kan
betekenen als 'dijk'. Dan zijn de diverse burgwallen in Amsterdam heel gewoon
binnendijken. Niet anders dan dat. Een beetje jammer voor Van Dale en meneer
Wiersma, maar het is niet anders. Toevallig zag ik in het dagblad Trouw nog een
dijkwal in Rotterdam: de 's Gravendijkwal. Kunnen we nog meer gebrekkige of
onduidelijke verklaringen ontdekken aan de kust van die oude Zuiderzee? Wat valt te
denken van het vissersdorp Spakenburg? Van Berkel en Samplonius menen dat hier
toch sprake is geweest van een of andere sterkte. Ik denk het niet. Ook hier is er mijns
inziens sprake van het Oud-Friese woord voor dijk. (Met die spaken weet men niet
goed raad. Misschien zijn het staken oftewel palen die een nog onbekende functie
hebben gehad. Bij Stavoren speelt hetzelfde. Beide plaatsen werden doorlopend door
afslag bedreigd. Misschien geeft dat een aanwijzing. Maar de namen waren al
aanwezig voordat men de zeeafslag met uitgebreide paalwerken en wier probeerde
tegen te gaan.)
Eenigenburg
Een bijzonder geval is Eenigenburg. Er wordt nog wel eens verondersteld dat de naam
afkomstig zou zijn van de dwangburcht die Floris in de buurt heeft laten bouwen. Een
burcht die wel genoemd werd het 'Huys te Nuwendoorn'. Die nieuwe doom sloeg,
naar mijn overtuiging, op een merkwaardig en opvallend uitsteeksel van de Westfriese
Omringdijk. Ongetwijfeld aangelegd na een grote doorbraak. (Vlak bij Amsterdam
vinden we ook zo'n uitsteeksel, de IJdoorn.) Waar zou Eenigenburg naar genoemd
kunnen zijn? Een tweede kasteel boven op de belangrijkste terp werd weleens
verondersteld, maar heeft er nooit gelegen. Ik heb lang gedacht dat het met enkele
verenigde dijken te maken zou kunnen hebben. In 1286 schijnt Eenigenburg ook
Nieuwdoorn genoemd te zijn. Dat zou op zichzelf heel begrijpelijk zijn, maar hoeft
echt niets met het kasteel te maken te hebben. In 1288 was er sprake van
Eenigebroeck. Broek betekent vochtig land. Deze gegevens komen van een zekere
Adriaen Westphalen, advocaat te Alkmaar, uit een selectie uit diverse kronieken. Of
dat betrouwbaar is? De mooiste zinsneden komen nog: In 1685 bestond Eenigenburg
uit vier delen, te weten de Hoogeburgh, de Lutkeburgh, Surmen of Stormehuysen en
Stoeterdijck of Zeijledijck. De eerste twee zijn nota bene namen voor twee terpen!
Nu zijn terpen uiteraard bij uitstek een soort vluchtheuvels, de hogere plekken voor de
veiligheid van mens en dier. Heel misschien zijn deze twee burghen de verenigde
burgen van Eenigenburg. Zou heel goed kunnen. Simpelweg 'Enige burgen' trouwens
ook. Onze redacteur Jaap van Beek heeft al eens de naam Kleijenburg ontdekt bij een
wat hoger gedeelte van een stuk land, in de buurt van de oude Rekere. En die oude
Rekere liep, als bekende voorganger van het Noordhollandsch Kanaal, vrij dicht bij
Eenigenburg. Dat zegt wat.
Over een grondbetekenis van burg verwijs ik graag naar Maarten Jan Hoekstra die op
biz. 120 in zijn Dorp Stad Land (met als ondertitel de lage landen in woorden) heeft
geschreven 'vluchtplaats'!
Hopelijk heeft de belangstellende lezer zich niet verveeld bij al deze
wetenswaardigheden.
Nieuwe Niedorp, 2015
Historisch Niedorp, informatieblad 2015 nr. 2
