Burgen: burchten, plaatsnamen, dijken, herbergen, terpen
en wat niet al
-35-
Van Croonenburgh tot en met de Amsterdamse Wallen
door Jan Keuken
John van Lunsen heeft in ons vorige blad beschreven, dat er voor 1600 een 'slot', dan
wel een 'huijs Croonenburgh' heeft gelegen tussen de Kostverlorenmolen en ons
meertje De Rijd. De aanduiding kwam van notaris Reijer van der Bijl in het jaar 1654
en John heeft de precieze plaats op een luchtfoto van de RAF uit 1943 kunnen
lokaliseren. In welke zin het huijs ook maar enigszins op een echt slot heeft geleken is
de vraag, maar dat laten we hier voorlopig maar in het midden. In elk geval weten we
zeker dat de familie Croonenburgh hier een bouwwerk heeft bezeten. En weten we ook
zeker dat in dit geval de familienaam niet ontleend is aan dit huijs, maar aan een
zogenaamd voorvaderlijk slot te Loenen. Naar verluidt zou ene Hendrik van
Croonenburh in vroeger tijd beleend zijn geweest met het slot en de Heerlijkheid
Loenen. Van dat slot is helaas niets meer over, zoals het met zoveel echte kastelen is
gegaan, maar er is nog wel een bijzonder verhaal.
Gerard van Velsen zou samen met enkele trawanten de bijzonder geliefde graaf Floris
V in 1296 vermoord hebben en daarna gevlucht zijn voor het woedende volk. En wel
naar Loenen aan de Vecht, waar hij, volgens de kronieken, een kasteel bezat met de
naam Kronenburg. Na een half jaar belegering en uithongering werd hij smadelijk tot
overgave gedwongen, gefolterd en vervolgens om het leven gebracht. Hij eindigde op
het rad. Zijn metgezellen werden zonder veel poespas een kopje kleiner gemaakt. Zo
ging dat in die tijd. Vanaf 1297 zou het einde van Gerard passend herdacht worden met
een jaarlijks kolfspel, naar mijn mening de echte voorloper van het golfspel. De
kolfballen werden vanaf het rechthuis in Loenen langs de weg geslagen om te eindigen
tegen de voordeur van Kronenburg! Dit heeft men volgehouden totdat het slot gesloopt
werd.
Een heel aardig verhaal en een voorbeeldige wedstrijd maar helemaal kloppen kan dat
niet. Volgens de geschiedschrijvers werd het kasteel na de verovering direct met de
grond gelijkgemaakt. Het werd echter wel weer herbouwd in het midden van de
veertiende eeuw. Mogelijk is toen die kolftraditie in gang gezet. Mooie verhalen
hebben vaak een kern van waarheid. Het herbouwde slot zou uiteindelijk in 1672 door
het Franse leger zijn ingenomen en gedeeltelijk ontmanteld. De resten zouden in 1710
tot een landhuis verbouwd worden.
Hoe dan ook, we hebben hier te maken gehad met een echte middeleeuwse burcht. En
een burg en een burcht zijn synoniem. Vlak bij Castricum heeft overigens ook een slot
Kronenburg gelegen. Er staat nu een boerderij waaronder de oude gewelven nog
aanwezig zijn. De familie Kronenburg heeft zich in de geschiedenis bepaald niet
onbetuigd gelaten. Ons bekende cafe De Prins Maurits is ook eens in het bezit geweest
van een telg uit de familie.
Historisch Niedorp, informstieblad 2015 nr. 2
