-34-
100 meter breed en 25 meter hoog. Het dak kreeg een dikte van 7 meter. Er zouden
twaalf boten per maand worden gebouwd. Het vergde de arbeidskracht van 12.000
gevangenen, van wie 3000 uit Neuengamme. De SS'ers hadden berekend dat een
gevangene het ongeveer negen maanden uit zou houden en dan zou creperen. Maar de
Engelse luchtmacht heeft het gepresteerd om met een bombardement het hele
bouwwerk in een mum van tijd volledig te vernietigen. Dwars door de zeven meter
gewapend beton heen. Hierna werd niet opnieuw met de bouw begonnen. Hamburg
heeft het intussen buitengewoon zwaar te verduren gekregen. Enigszins vergelijkbaar
met Dresden aan het eind van de oorlog. Door een alles vernietigende vuurstorm werd
het hele centrum in korte tijd volledig weggevaagd. Heel veel gevangenen uit
Neuengamme en uit de bijkampen in de stad zelf, zijn ingezet bij het puinruimen. De
oorlogsindustrie dreef voor een belangrijk deel op het werk van gevangenen. Werd
men daarvoor uitgekozen dan kon men het treffen. De overlevingskansen stegen dan
aanzienlijk. Zelfs in Auschwitz werden wel mensen in leven gelaten die men goed kon
gebruiken bij de bouw van een enorme fabriek van Bayer. En als chemisch specialist
voor de toekomstige kunstrubberfabricage. Het percentage overlevenden in Auschwitz
wordt geschat op 1,75 procent, terwijl dat voor het beruchte kamp Sobibor, in zuidoost
Polen, niet hoger komt dan 0,05 procent. Hitler had er persoonlijk op aangedrongen
om bij de vernietiging van al die Untermenschen in belangrijke mate rekening te
houden met de grote industriele belangen. Het draaide dan in eerste instantie om de
oorlogsindustrie. Bedrijven die gebruik maakten van gevangenen waren talloos. Voor
Volkswagen werd zelfs een eigen buitenkamp opgericht bij Fallersleben. Er was ook
een kamp voor de bandenfabricage van Continental. Allerlei bekende namen komen
voorbij als Philips-Valvo, Hanomag en Rheinmetall. Voor deze twee laatstgenoemde
werden 500 gevangenen ingezet. Ze vervaardigden luchtafweergeschut. Een van de
grootste buitenkampen was Hannover-Stocken waar accu's werden gemaakt met het
nodige lood en zwavelzuur. Van enige bescherming was geen sprake. Naderhand werd
dit de VARTA-fabriek genoemd. Het zou te ver voeren om alle mogelijke
oorlogsindustrieen te noemen waarbij gevangenen werden ingezet. Er werden geweren
en pistolen vervaardigd, vliegtuigmotoren gereviseerd, ontstekingsmechanismen in
elkaar gezet, kortom alles wat men kan bedenken.
Een buitengewoon hufterige kant van Neuengamme waren de onmenselijke medische
experimenten waaraan jonge Joden werden blootgesteld. Aan het eind van de oorlog
vond men de alsnog gedode slachtojfertjes in een kelder onder een school in Hamburg.
Dit verhaal vond zijn oorsprong bij de herdenking van een enkel persoon, namelijk
Simon Besseling. Misschien afgezien van Putten, blijkt dat vaak veel meer aan te
spreken dan een grote groep naamloze slachtoffers. Laatst zag ik een vrachtauto uit de
omgeving van Venhuizen met de naam Besseling. Vroeger had zo'n naam nauwelijks
of geen betekenis voor mij. Dat bleek nu ineens behoorlijk veranderd.
Men zou dit verhaal ook nog kunnen plaatsen bij het gedenken van het feit dat de
Tweede Wereldoorlog voor Nederland in mei 1940 begon, dus precies 75 jaar geleden.
Nieuwe Niedorp, 2015
Bronnen:
Het verhaal van Simon Besseling (een gedenkboek voor de familie)
Het internet
Nederlanders in Neuengamme: Dr. Judith Schuyf
Der Luftkrieg iiber Deutschland 1939-1945: Deutscher Taschenbuchverlag
Historisch Niedorp, informatieblad 2015 nr. 1
