-17-
Over de grondbelasting, het landschot, lezen we het volgende: Soo wie de boede
(bode) daecht (daagt) van den rijcdom totten rekenen te comen, als men scot rekenen
(verrekenen) sal, ende niet en quaem, die verbuerde een pont. Men was dus wel
genoodzaakt om met de verplichte som te verschijnen, anders volgde een boete.
Om nog even terug te komen op het poorterschap: Niet-poorters werden gasten
genoemd. Verder kon iedereen poorter worden als hij de poorters-eed aflegde en een
licht entreegeld betaalde: bijvoorbeeld vier stuivers aan de schout, een stuiver aan de
bode en drie schellingen aan de schepenen. Men moest dan in het algemeen minstens
drie jaar blijven en een kleine gift aan de kerk doen.
De schepenbanken hebben tot 1811 bestaan. In de Franse tijd, onder Napoleon, was
daar geen plaats meer voor. Net zo min als voor de zogenoemde heerlijkheden. Zoiets
was nu eenmaal strijdig met de vrijheid, gelijkheid en broederschap waarmee Frankrijk
iedereen wilde zegenen. (Een aantal merkwaardige uitzonderingen treft u onder
Naschrift.)
In 1741 hebben de regenten van Winkel de ambachtsheerlijkheid voor 5000 gulden
plus nog 250 gulden van de Westelijke Staten gekocht. De hoge jurisdictie was
intussen vervallen. Zij waren niet de enige belangstellenden. Schellinkhout deed
precies hetzelfde. Hoeveel daar betaald werd doet er hier eigenlijk weinig toe. Zoals
gezegd hielden deze ambachtsheerlijkheden in 1811 op te bestaan.
Naschrift
Op het ogenblik bestaan er in ons land nog tal van plaatsen die stad heten, terwijl ze
uiterst klein zijn, of maar weinig inwoners tellen. Wat dat laatste betreft: Staverden
(rond het kasteel) telde korte tijd geleden circa 40 inwoners, Sint Anna ter Muiden (bij
Sluis) 50 en Eembrugge 130.
Het is misschien wel aardig om nog wat van die piepkleine stadjes te noemen:
Wessem, Biervliet, Ammerstol, IJzendijke, Asperen, Gendt, Philippine, Eemnes-
Buiten, Hem, Klundert, Nieuwstad en Austerlitz. Er was wel degelijk sprake van
gekregen stadsrechten. Om er zomaar enkele te noemen: Staverden in 1298, Wessem al
in 1150 en Sint Anna ter Muiden in 1242. Waarom die rechten in de Franse tijd niet
verloren zijn gegaan, is mij op dit ogenblik nog onduidelijk. Ik hoop hier nog eens op
terug te komen.
Literatuur:
J. Baken: Historie der gemeente Winkel
J. de Bruin: Westfriese plattelandssteden van hun ontstaan tot hun opheffing in 1811, WFON 2014
J.C.M. Cox: Hebbende privilege van stede
A. de Goede: Swannotsrecht (Westfriesche rechtsgeschiedenis)
M.S. Pols: Westfriesche stadsrechten
Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel III
Volkert J. Nobel/Ed Dekker: Over oorlogsmisdaden bij Vronen, WFON 2012
Nieuwe Niedorp, oktober 2014
Historisch Niedorp, informatieblad 2014 nr. 2