pp
(fj)^ na toltjtu bit outoelutftt'Wbic
-14-
Keurboeken
Bij elk stadsrecht hoorde een
zogeheten handvest.
De handvesten van de diverse
dorpssteden leken aanvan-
kelijk veel op elkaar, maar
konden op verschillende
punten wat afwijken. De
de nodige
en rechten
het algemeen
genoemd. Het
lijsten met
voorschriften
werden in
keurboeken
{-&*) t&C humify W /Wc bmrWl
ig 1^1 <JV<; t>oiv tWn-
fvHtfV fakifa
V>e+rfy bb* jv"*^ iweffy Oy
De ingang tot de Ouwe Keuren van Winkel, waarschijnlijk van na
1452. Toegevoegd onder hertog Filips
(die overigens ook bekend staat als Filips de Goede).
eerste keurboek van Winkel uit
1415 is allang verdwenen. Het
was voor een groot deel op dat
van Schellinkhout gebaseerd.
Maar we weten van een
volgend keurboek met het opschrift Ouwe keuren op die handveste gemaeckfDat
dateerde pas van na 1452, van na het zogenoemde 'poortrecht' dat men van Filips weer
genadiglijk mocht ontvangen. De poorters waren de inwoners van een stad, dan wel
een Westfriese dorpsstad. Helaas is ook dit oorspronkelijke boek verdwenen, maar er
zijn gelukkig nog enkele afschriften van.
Wat stond er zoal in dat eerste Winkeler keurboek? Na wat algemene zaken gaat het al
gauw over 'vechten', onmiddellijk gevolgd door 'vrede geven'. Kennelijk een
buitengewoon belangrijk onderwerp. Alleen de schout en schepenen mochten in het
algemeen vrede geven. Maar ook de 'raden', oftewel de burgemeesters die ook wel
poortmeesters werden genoemd. Vervolgens speelde het volgende item een rol: Van
wetsachtige tuygen, oftewel getuigen van wie de eed was afgenomen. Als er een of
andere rechtszitting op komst was, een gading, oftewel een geding, kwam de bode in
actie. Het weigeren om met hem mee te gaan leverde meteen drie schelling boete op.
Veranderingen
Als we kijken naar een bevestiging en een uitbreiding van het Winkeler stadsrecht
door Filips in 1452, lezen we iets merkwaardigs. Er wordt bij een reeds gepakte, maar
nog niet veroordeelde dief het gestolene niet meer als voorheen, op de rug gebonden,
maar 'op de hals'. Daar komen waarschijnlijk de oude uitdrukkingen vandaan 'je iets
op de hals halen' en 'iemand iets op de hals schuiven'. Maar vermoedelijk wordt de
nek bedoeld en dat verschilt maar weinig van de rug. De hele handeling blijft ons
overigens bevreemden. In dit zogenoemde afschrift komen we allerlei andere zaken en
bewoordingen tegen dan in de oorspronkelijkere versies. Er staat onder het hoofdje
'Van de keuren maken' dat de schepenen veranderingen en toevoegingen kunnen
machtigen. De hertog en de zijnen lieten zich duidelijk niet onbetuigd. Verre van dat!
Er staan naar ons gevoel nogal wat vanzelfsprekende rechten vermeld, zoals
bijvoorbeeld dat men gebruik mag blijven maken van de wegen, bruggen, dammen en
wateringen, zoals men gewend is.
Historisch Niedorp, informatieblad 2014 nr. 2
fMllC