-13-
Uitzonderingen
Op bladzijde 130 vermeldt De Goede een aantal plaatsen die het indertijd om de een of
andere wat duistere reden niet tot een 'stad' hebben geschopt:
de banne Eenigenburg
de banne Harenkarspel
de banne Warmenhuizen
de banne St. Maarten
de banne Valkkoog
de banne Veenhuizen
de banne Ursem
(de banne Burghorn kreeg in verband met de latere bedijking pas in 1462 stadsrechten)
Men heeft zich natuurlijk
afgevraagd waarom genoem-
de plaatsen uit het
Geestmerambacht er buiten
vielen. Het gaat dan voor-
namelijk om het noordelijk
deel van het Geestmeram
bacht
(dat oorspronkelijk het Geest-
mannerambacht heette, naar
de mannen van de geest-
gronden).
Er wordt verondersteld dat
een vroegere Hollandse
ingang tot het Westfriese
gebied in de buurt van
Eenigenburg liep en dat een hele streek tussen Valkkoog en Warmenhuizen al vroeg in
het bezit is geweest van Hollandse eigenaren. Men denkt dan aan de abdij van
Egmond, de heren van Egmond en die van Akersloot. Maar men is er niet zeker van.
Archiefstukken die volledige duidelijkheid zouden kunnen verschaffen zijn helaas nog
niet gevonden. Dat men al eerder dan in 1289 vanuit Holland bezittingen in
Westfriesland zou hebben gehad, wordt ook gesuggereerd door de naam Vroonen. Dat
zou, uitgaande van de naamsbetekenis, oud-grafelijk gebied kunnen zijn geweest,
misschien wel van Willem II. (Ter vergelijking noem ik Franeker dat vroeger
Vronakker heette, de Akker van de graaf.) Misschien was het een reden te meer om de
Westfriezen daar in 1297 op de Vroonergeest een onvergetelijke nederlaag te
berokkenen en Vroonen later met een grimlach onder de banier van Alkmaar te
voegen. Hoe het zit met Ursem en Veenhuizen binnen het Geestmerambacht,
respectievelijk aan de overzijde van de Schermer en de Grote Waard (de latere
Heerhugowaard) is nog volstrekt onduidelijk. Zulke problemen blijven intrigerend.
Van Ursem kan nog gezegd worden ik citeer Jan de Bruin in WFON 2014, biz. 40—
dat Ursem wel beschikte over de lage en middelbare jurisdictie, maar dat de hoge
jurisdictie viel onder het baljuwschap van de Nieuwenburg (de voormalige
dwangburcht vlak bij Oudorp).
De Burghorn is een in 1456 op de zee herwonnen stuk land. De
naam betekent letterlijk Dijkhoek.
Historisch Niedorp, informatieblad 2014 nr. 2