-49-
kant van Schagen de Grotewallerweg, de Bonkelaarsdijk en andere dijkjes zijn
opgeworpen is me nog niet duidelijk. Misschien in dezelfde periode.)
De latere Neskaag had als zuidelijke begrenzing niet De Nes en het Nesdijkje. De kaag
reikte verder naar het zuiden. Tot aan het moerasriviertje de Leets, achter langs de
Hoep. De West-Friese Omringdijk slingerde zich in het noordwesten om de grote
Neskaag heen, met als een soort scharnierpunt de Keinsmerwiel. Na de Neskaag volgt
de Lagedijkerkaag. Dan naderen we de Schagerwiel, restant van een dijkdoorbraak
(later een natuurzwembad, waarin ik ooit wat jonge leerlingen van de Schager
Julianaschool een beetje leerde zwemmen). Er volgt nog wel een kaag met de naam
Cornelissekaag, maar niet aansluitend. Ertussen ligt of liggen De Sandt fernten
waarvan me de precieze betekenis tot dusver ook ontgaat. Het kan zijn dat het echt om
de Zandvenne gaat (zoals vermeld op de Chromotopografische kaart des Rijks uit
1877), een zanderig stuk weide. Maar de naamgevingen zijn hier niet altijd correct.
Een klein stukje naar het westen ligt Valkkoog, in 1338 nog de Valckenkoich
genoemd, maar in 1396 Valkenkaghe. U ziet het: de 'o' is in een 'a' veranderd, net als
bij Lambertschaag en in dezelfde tijd. Je kunt je afvragen waar dat buitendijksland
gelegen heeft. Buiten de dijk, die onder andere de Schagerdam werd genoemd, of toch
erbinnen, rondom het dorp. In het laatste geval moet er landinwaarts nog een andere
dijk hebben gelegen. Daar geloof ik niet in. De hele situatie is mijns inziens
vergelijkbaar met Lambertschaag. Het absoluut noodzakelijke voorland lag ook hier
buiten de dijk. Op het kaartje van de kagen rond Schagen mag men dus ook zeker nog
een extra koog, dan wel kaag, ten noorden van Valkkoog denken.
De kaaglanden om Schagen hebben al vroeg geleid tot de veronderstelling dat ons
West-Friese 'Skagen' wel naar de kagen genoemd zou zijn. Dat zal geen verbazing
wekken, maar de werkelijkheid is waarschijnlijk anders. Het oude Scagha (1125-1130)
stamt uit de tijd van de kogen! Het zou met het Germaanse skag te maken kunnen
hebben, naar voren stekend, net als Kaap Skagen in het uiterste noorden van
Denemarken. Maar dat 'sc(h)a' zou volgens de taalgeleerden, ook nog gewoon 'bosje'
Westfriesedijk
Neskaag
De kagen vanaf de Zoutkaag tot Valkkoog en zuidelijk van Schagen
Historisch Niedorp, informatieblad 2014 nr. 1
Keinsmerwiel
Kolhorn
Neskaag
Polder
Burghorn
Schagerwiel
Z Zoutkaag Sch Schrinkkaag O Oosterkaag W
L Lagedijkerkaag S Sandt fernten C= Cornelisse
Valkkoog
(die twee laatstgenoemde kagen horen bij de
Z Zoutkaag Sch Schrinkkaag O Oosterkaag W= Westerkaag Ne Neerkaag
L Lagedijkerkaag S Sandt fernten C= Cornelissekaag Oo Oosterkaag Ww Westerkaag
(die twee laatstgenoemde kagen horen bij de Schagerwaard, oftewel de Witsmeer)